Cimicidae

Cimicidae – Tahtakuruları (Bed Bugs)

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia

Şube: Arthropoda

Sınıf: Insecta

Takım: Hemiptera

Alttakım: Heteroptera

İnfratakım: Cimicomorpha

Familya: Cimicidae Latreille, 1802

Genel Bilgiler

Cimicidae familyası, halk arasında "tahtakurusu" olarak bilinen, kan emici ve geceleri aktif olan böcekleri kapsar. Özellikle insanların ve bazı memelilerin kanıyla beslenirler. Türlerin çoğu konakçıya özel gelişmiştir; bazıları kuşlarda, bazıları yarasalarda parazit yaşar. En bilinen tür Cimex lectularius'tur.

Morfolojik Özellikler

• Boy: 4–7 mm
• Vücut: Yassı, oval, geniş yapılı; kan emdikten sonra şişerek hacim kazanır.
• Renk: Açık kahverengiden kırmızımsı kahverengiye döner (kan emince).
• Kanatlar: Yoktur; kanatsız evrimleşmişlerdir.
• Antenler: Kısa, dört segmentlidir.
• Gözler: Gelişmiş bileşik gözler.
• Bacaklar: Uzun ve güçlü; hızla hareket ederler.
• Ağız yapısı: Delici-emici, kan emmeye özelleşmiştir.

Yaşam Alanı ve Ekoloji

• İnsan yerleşimlerine yakın alanlarda, yatak, baza, halı kenarı, priz boşluğu gibi kuytu yerlerde yaşarlar.
• Kuş ve yarasa türlerinde konaklayan türler de mağaralarda, çatı aralarında veya kuş yuvalarında bulunur.
• Geceleri aktiftirler; gündüzleri saklanırlar.

Beslenme

• Sadece kanla beslenirler (hematofag).
• İnsan, yarasa veya kuş kanı temel besin kaynağıdır.
• Bir ısırıkta yaklaşık 5–10 dakika kan emerler.
• Kan emmedikleri dönemlerde haftalarca gizlenebilirler.

Üreme ve Gelişim

• Travmatik inseminasyon denen özel bir çiftleşme biçimi vardır: erkek, dişiyi karnından delerek döl bırakır.
• Dişiler 200–500 arası yumurta bırakabilir.
• Yumurtalar yaklaşık 5–10 gün içinde açılır.
• Nimfler 5 evreden geçerek ergine ulaşır.
• Gelişim süresi sıcaklığa bağlı olarak 1–2 ay sürer.

Türkiye’deki Durumu

Türkiye’de en sık rastlanan tür:

• Cimex lectularius (insan tahtakurusu)
• Ayrıca yarasalarla ilişkili Cimex pipistrelli ve kuşlara özgü Cimex columbarius türleri de zaman zaman kayıt altına alınmıştır.

Latince Adın Anlamı

“Cimex” Latince’de tahtakurusu anlamına gelir. “Lectularius” ise yatakla ilişkili demektir. Yani Cimex lectularius, "yatak tahtakurusu" anlamına gelir.

Ekolojik Rol

• Ekosistemde parazit olarak yer alırlar.
• Vektörlük potansiyelleri sınırlı olmakla birlikte bazı patojenleri taşıyabildikleri düşünülmektedir.
• Kuş ve yarasa ekosistemlerinin parçasıdırlar.

İnsanla Etkileşim ve Zararlılık Durumu

• İnsanlar için doğrudan tehlikelidir.
• Kaşıntı, alerji, cilt enfeksiyonlarına yol açabilir.
• Psikolojik rahatsızlıklara (uyku bozukluğu, kaygı) neden olabilir.
• Taşıdıkları patojenlerin insan sağlığı üzerindeki etkisi hâlâ araştırılmaktadır.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: Sadece pis evlerde yaşar.
2. Gerçek: Hijyenle doğrudan ilgili değildir; temiz evlerde de yaşayabilir.
3. Efsane: Uçamaz ama zıplar.
4. Gerçek: Uçamaz ve zıplayamaz; sadece hızlı yürür.
5. Efsane: Güneş ışığında ölür.
6. Gerçek: Güneşten kaçar ama doğrudan ışıkta ölmez; ısıl işlem gerekir.
7. Efsane: Sirke, lavanta gibi kokular öldürür.
8. Gerçek: Bazı kokular uzaklaştırabilir ama öldürücü değildir.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Usinger, R.L. (1966). Monograph of Cimicidae
• Reinhardt & Siva-Jothy (2007). "Biology of the bed bug" – Annual Review of Entomology
• WHO & CDC raporları
• Türkiye Parazitoloji Derneği Yayınları
• GBIF.org
• Fauna Europaea