Dasumia gasparoi

Türkçe Adlandırma: Dasumia gasparoi için yaygın olarak kabul görmüş spesifik bir Türkçe isim bulunmamaktadır. Ancak, familyasına ve bilimsel olarak tanımlandığı coğrafyaya atıfta bulunarak "Maraş Kör Örümceği" veya "Gasparo'nun Kör Kertenkele Örümceği" gibi bir adlandırma kullanılabilir. Tür, Türkiye'nin Kahramanmaraş ilinde keşfedilmiş ve 2011 yılında tanımlanmıştır.

Dasumia gasparoi, Dysderidae familyasına ait, Türkiye'ye özgü (endemik) bir örümcek türüdür. Bu familya üyeleri genellikle "kertenkele örümcekleri" olarak bilinir. Dasumia gasparoi, özellikle Türkiye'nin Doğu Akdeniz Bölgesi'nde, Kahramanmaraş'ta keşfedilmiştir ve bilim dünyasına yeni eklenen türlerden biridir. İlk kez 2011 yılında Kunt, Özkütük ve Elverici tarafından bilim dünyasına tanımlanmıştır.

Detaylı Özellikler ve Taksonomik Konumu

Taksonomik Sınıflandırma

Dasumia gasparoi'nin bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Infra Takım (Infraorder): Araneomorphae (Gerçek Örümcekler)
• Familya (Family): Dysderidae
• Açıklama: Bu familya, "kertenkele örümcekleri" olarak bilinen, genellikle altı gözlü ve tünel benzeri yuvalarda yaşayan örümcekleri içerir.
• Cins (Genus): DasumiaAçıklama: Dasumia cinsi, Dysderidae familyasındaki diğer cinslere göre daha az yayılıma sahip, genellikle daha küçük boyutlu türleri barındırır.
• Tür (Species): Dasumia gasparoi Kunt, Özkütük & Elverici, 2011
• Açıklama: Tür, 2011 yılında Türk araknologlar Kadir Boğaç Kunt, Recep Sulhi Özkütük ve Mert Elverici tarafından bilim dünyasına tanıtılmıştır. İsmini İtalyan araknolog Francesco Gasparo'dan almıştır.

Genel Bilgiler

• Familya: Dysderidae
• Tip: Münzevi veya yeraltı yaşamına adapte olmuş bir örümcek türüdür.
• Coğrafi Dağılım: Türkiye'ye özgü (endemik) bir türdür. Tip lokalitesi Kahramanmaraş ilidir. Suriye'de bulunan D. crassipalpis ve Lübnan'da bulunan D. sancticedri gibi Akdeniz havzasındaki diğer Dasumia türleriyle karşılaştırılmıştır.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Küçük ila orta büyüklükte bir örümcektir. Genel olarak Dysderidae familyası üyeleri gibi silindirik ve sağlam yapılıdır.
• Renk: Karapaks (sırt kabuğu) genellikle önde koyu kahverengi, arkaya doğru sarımsı kahverengi ve yanlarda siyahımsı kahverengidir. Sternum, labium, gnathocoxae ve keliserler sarımsı kahverengidir, sternum yanlarda siyahımsı kahverengi olabilir. Abdomen (karın) grimsi ila açık kahverengi renkte olup, yüzeyinde kısa ve ince siyahımsı tüyler bulunur.
• Gözler: Dysderidae familyasının tipik bir özelliği olarak, Dasumia gasparoi'nin altı gözü vardır. Bu gözler dairesel bir düzende, birbirine yakın konumlanmıştır ve üç çift halinde (2-2-2) düzenlenmiştir.
• Ayırt Edici Özellikler:Cinsiyet Organları: Dasumia gasparoi diğer Dasumia türlerinden özellikle erkek ve dişi çiftleşme organlarının (erkek palp ve dişi epigine/vulva) benzersiz yapısıyla ayırt edilir. Erkek palpi silindirik, distal uzantıları yassı ve lamelli yapıdadır.
• Keliser Yapısı: Keliser oluğu (zehir dişlerinin bulunduğu oluk) belirgin ve güçlüdür. Genellikle iki retromarjinal (geriye dönük) ve iki promarjinal (öne dönük) dişe sahiptir. Bu dişlerin konumu ve büyüklüğü cinse özgüdür.
• Metatars ve Ön Tibia'da Ventral Diken Yokluğu: Dasumia cinsini diğer Dysderidae'den ayıran önemli bir morfolojik özelliktir.

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yuva Yapısı: Dasumia gasparoi, genellikle ipekten yapılmış, tübüler veya keselerden oluşan basit yuvalar inşa eder. Bu yuvalar toprak altında, taşların altında veya kaya çatlaklarında bulunur.
• Habitat Tercihi: Çoğunlukla steplerde, meşe çalılıkları (Quercus coccifera) ve yakınlardaki çam ormanlarıyla çevrili alanlarda taşların altında bulunmuştur. Toplama lokalitesi, dağlık bir bölgenin ortasında alçak bir arazi üzerinde yer almaktadır. Bu durum, türün endemik olma olasılığını artırmaktadır. Genel olarak kuru, loş ve korunaklı mikrohabitatları tercih eder.
• Yaşam Tarzı: Büyük ölçüde gececidir (noktürnal). Gündüzleri yuvasında saklanır ve geceleri avlanmak için dışarı çıkar. Aktif bir avcıdır ve avını yakalamak için yuvasından çıkar.

Beslenme ve Üreme

• Diyet: Etçil (karnivor) bir türdür. Dysderidae familyasının birçok üyesi gibi, ana avları genellikle izopodlar (tespih böcekleri), diğer küçük kabuklular ve yumuşak vücutlu omurgasızlardır. Güçlü keliserleri sayesinde tespih böceklerinin sert kabuklarını delebilirler.
• Avlanma Tekniği: Avına gizlice yaklaşır, ardından güçlü keliserlerini kullanarak zehir enjekte eder ve avını hızla etkisiz hale getirir. Ağ kurarak avlanmaktan ziyade, aktif olarak av ararlar.
• Üreme: Dişiler yumurta keselerini yuvalarının içinde korunaklı bir yere bırakırlar. Yumurta kesesi ve üreme döngüsü hakkında spesifik detaylar sınırlıdır.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm örümcekler gibi Dasumia gasparoi da zehirlidir ve avını etkisiz hale getirmek için zehir kullanır.
• Zehir Türü ve Etki Mekanizması: Dysderidae familyasının zehirleri genellikle avı felç edici ve sindirici özelliklere sahiptir. İnsanlar üzerindeki etkisi genellikle hafiftir.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Dasumia gasparoi'nin insanlara karşı ciddi bir tehdit oluşturmadığı kabul edilir. Bu örümcekler genellikle insanlardan uzak durur ve ısırık vakaları çok nadirdir. Genellikle sadece sıkıştırıldıklarında veya kendilerini tehdit altında hissettiklerinde ısırırlar. Hakkında insan ısırıklarına dair spesifik klinik vaka raporları bulunmamaktadır, bu da zehrinin tıbbi açıdan önemsiz olduğunu düşündürmektedir.
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Bildirilen diğer Dysderidae türlerinin ısırıklarında olduğu gibi, Dasumia gasparoi ısırığının da lokal ve hafif semptomlarla sınırlı olması beklenir:
• Isırık bölgesinde hafif ağrı veya rahatsızlık.
• Hafif kızarıklık ve şişlik.
• Kaşıntı veya hafif bir yanma hissi. Bu semptomlar genellikle kısa sürede kendiliğinden düzelir ve genellikle tıbbi müdahale gerektirmez. Ciddi sistemik etkiler veya nekroz bu tür örümceklerin ısırıklarında beklenmez.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Dasumia gasparoi ısırığı için özel bir antidot veya karmaşık bir tıbbi tedaviye ihtiyaç duyulmaz. Uygulanacak ilk yardım genellikle semptomatik tedaviden ibarettir:

1. Sakin Kalın: Panik yapmaktan kaçının.
2. Isırık Bölgesini Temizleyin: Isırık bölgesini sabun ve su ile nazikçe yıkayın.
3. Soğuk Uygulayın: Ağrı ve şişliği azaltmak için ısırık bölgesine temiz bir bez içine sarılmış buz paketi veya soğuk kompres uygulayın (doğrudan cilde buz değdirmeyin).
4. Ağrı Kesici: Ağrı için reçetesiz satılan ağrı kesiciler (örneğin parasetamol veya ibuprofen) kullanılabilir.
5. Doktor Başvurusu: Genellikle ciddi bir durum olmasa da, ısırık bölgesinde enfeksiyon belirtileri (şiddetli kızarıklık, irin, ateş), alerjik reaksiyon (nefes darlığı, kurdeşen, yüz şişmesi gibi) veya semptomların kötüleşmesi durumunda bir sağlık profesyoneline başvurmak önemlidir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, tür bilgileri ve dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
3. ZooKeys - A survey of East Mediterranean Dasumia (Araneae, Dysderidae) with description of new species: Dasumia gasparoi'nin ilk bilimsel tanımını içeren makale. Türün morfolojik özellikleri, diğer Dasumia türleri ile karşılaştırması ve tip lokalitesi hakkında detaylı bilgi verir.
4. Kaynağa Erişim: Kunt, K. B., Özkütük, R. S., & Elverici, M. (2011). A survey of East Mediterranean Dasumia (Araneae, Dysderidae) with description of new species. ZooKeys, 137, 1-18. https://zookeys.pensoft.net/article/2827/ (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
5. Türkiye Yaban Hayatı (Dysderidae Familyası Sayfası): Dasumia cinsinin ve Dysderidae familyasının Türkiye'deki varlığı ve genel özellikleri hakkında bilgi verir.
6. Kaynağa Erişim: Türkiye Yaban Hayatı. Dysderidae. https://turkiyeyabanhayati.org/species/detail/dysderidae (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
7. ResearchGate - Collecting localities of Turkish Dasumia species: Dasumia gasparoi'nin Türkiye'deki bilinen toplama lokaliteleri ve habitat tercihleri hakkında ek bilgiler sunan makaleler ve diyagramlar.
8. Kaynağa Erişim: https://www.researchgate.net/figure/Collecting-localities-of-Turkish-Dasumia-species-terra-typica-Dasumia-gasparoi-sp-n_fig1_220034332 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
9. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
10. Kaynağa Erişim: GBIF. Dasumia gasparoi. https://www.gbif.org/species/7396728 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).