Hemidactylus turcicus

Hemidactylus turcicus Linnaeus, 1758

Yaygın Adı: Akdeniz Gekosu

Tür Adı Anlamı: turcicus – “Türk” veya “Türkiye ile ilgili” anlamına gelir. Linnaeus, bu türü ilk olarak Anadolu’dan tanımladığı için bu adı vermiştir.

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar

Şube: Chordata – Kordalılar

Sınıf: Reptilia – Sürüngenler

Takım: Squamata – Pullular

Alt Takım: Gekkota – Gekolar

Aile: Gekkonidae – Gekogiller

Cins: Hemidactylus

Tür: H. turcicus

Morfolojik Özellikler

ÖzellikAçıklamaBoy7–10 cm (kuyruk dahil)RenkYarı saydam bej veya açık kahverengi; geceleri daha soluk görünürCiltYumuşak, narin, ince pullarla kaplıGözBüyük, göz kapaksız, dikey gözbebeğiAyaklarGeniş yapışkanlı parmak uçları sayesinde camda, duvarda yürüyebilirKuyrukKolayca kopar (ototomi), zamanla yeniden büyür

Yayılım ve Habitat

Doğal Habitat:

• Kıyı bölgeleri, taşlık alanlar, tarihi yapılar
• İnsan yerleşimlerinde duvarlar, tavan araları, pencere kenarları
• Rakım: 0–1000 m
• Türkiye’de Yayılım:
• Tüm kıyı şeridi boyunca yaygın (Ege, Akdeniz, Marmara)
• İç Anadolu’da da yer yer gözlenir
• Küresel Yayılım:
• Akdeniz Havzası, Kuzey Afrika, Orta Doğu, hatta Amerika’ya kadar yayılmıştır (invasiv tür)

Davranış ve Ekoloji

• Aktiflik: Nokturnal (gececi)
• Davranış: Duvarlarda ve tavanda hareket eder, lambalara gelen böceklerle beslenir
• Savunma: Kuyruk bırakma, sesli tıslama veya yassılaşma davranışı
• Beslenme: Sivrisinek, küçük güve, karınca, örümcek, sinek vb. böcekler
• Ömür: Doğada ortalama 3–5 yıl

Üreme Bilgileri

ÖzellikAçıklamaÇiftleşme Zamanıİlkbahar sonu – Yaz başıYumurta SayısıHer seferde 1–2 yumurtaKuluçka Süresi45–60 günYavru Boyu2–2.5 cmÜreme ÖzelliğiYılda 2–3 kez yumurta bırakabilir

Ekolojik Rol

• Evlerdeki sinek ve böcekleri tüketerek biyolojik mücadele sağlar
• Diğer yırtıcılara (örneğin ev kedileri, kuşlar) besin olur
• İnsanlarla simbiyotik yaşayan nadir türlerdendir

İnsana Zararlılık Durumu

Zehir: Yok

Isırık: Pratikte yoktur

Alerji/Tehlike: Yok

Evlerdeki Varlığı: Yararlıdır, zararsızdır

Kültürel ve İlginç Bilgiler

• Osmanlı döneminde “faydalı ev hayvanı” sayılırdı, özellikle eski evlerde korunurdu
• Yunan mitolojisinde "geceleri ruhların rehberi" olarak anlatılır
• Bazı Anadolu köylerinde “duvar perisi” veya “gece bekçisi” olarak tanımlanır

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. “Camda yürüyorsa büyülüdür”
2. Gerçek: Parmaklarında mikroskobik yapışkan lameller vardır; bu, fiziki bir özelliktir.
3. “Üzerine düşerse saç döker”
4. Gerçek: Tamamen batıl bir inançtır. Hiçbir fiziksel zarar vermez.
5. “Zehirli tükürüğü vardır”
6. Gerçek: Zehirli değildir; ısırmaz bile.
7. “Tavan arasına girerse yılanı çağırır”
8. Gerçek: Böyle bir davranış ya da biyolojik gerçeklik yoktur.
9. “Evde bulunması uğursuzluk getirir”
10. Gerçek: Aksine, sinek ve böcekleri yok ettiği için faydalıdır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

Linnaeus, C. (1758). Systema Naturae

Baran, İ. & Atatür, M. (1998). Türkiye Herpetofaunası

Tok, C.V. ve ark. (2011). Türkiye'de Hemidactylus türlerinin yayılımı

Sindaco, R. & Jeremčenko, V. (2008). The Reptiles of the Western Palearctic

Reptile Database – www.reptile-database.org