Microtus dogramacii

Microtus dogramacii, Türkiye'ye endemik (o bölgeye özgü) olan altı memeli türünden biri olarak bilinen özel bir tarla faresi türüdür. Nispeten yeni keşfedilmiş bir tür olup, Türkiye'nin biyolojik çeşitliliği açısından büyük öneme sahiptir.

I. Taksonomik Sınıflandırma ve İsimlendirme

SeviyeBilimsel AdıAçıklama / NotTakım (Order)RodentiaKemirgenlerAile (Family)CricetidaeVoller ve Tarla FareleriAlt Aile (Subfamily)ArvicolinaeTarla Fareleri ve VollerCins (Genus)MicrotusTarla Fareleri CinsiTür (Species)M. dogramaciiDoğramacı'nın Tarla FaresiTanımlayanKefelioğlu ve Kryštufek, 1999Latince Anlamıdogramacii, türü keşfeden bilim insanı Haluk Kefelioğlu'nun hocası olan Salih Doğramacı'ya ithafen verilmiştir.Türkçe AdıDoğramacı Tarla Faresi.Taksonomik DurumTürkiye'nin endemik memelilerinden biri olup, Microtus socialis (Sosyal Tarla Faresi) grubunun bir parçasıdır.

II. Morfolojik ve Ekolojik Özellikler

• Dağılım: Türkiye'ye endemiktir.
• Tip Yerleşimi: Türkiye'de, Amasya ilinin Suluova ilçesine bağlı Boyalı köyüdür.
• Yayılış Alanı: Amasya ve çevresindeki Orta Anadolu bölgelerinde yoğunlaşmıştır.
• Habitat: Tarım arazilerini ve yüksek bitki örtüsünün olduğu yerleri tercih eder.
• Tercih Edilen Habitatlar: Şeker pancarı ekili alanlar (en çok tercih edilen), buğday tarlaları, arpa tarlaları ve yoncalıklar.
• Davranış: Bitkilerin boyları kısa iken tarlanın iç kısımlarında yoğunlaşırken, bitki boyu uzayınca tarla kenarlarındaki daha yüksek ve korunaklı bölgelere yuvalanırlar. Topluluklar halinde yaşarlar (sosyal vole grubundandır).
• Fiziksel Özellikler:
• Boyut: Kulak uzunluğu yaklaşık 7−14 mm (ortalama 10.25 mm), kuyruk uzunluğu ise 16−38 mm (ortalama 23.44 mm)'dir.
• Renklenme: Vücut rengi yaşa bağlı olarak değişir.
• Yavru: Üst tarafı kahverengimsi siyah, alt tarafı grimsi renktedir.
• Yaşlı: Yaş ilerledikçe renk, kahverengimsi sarıdan sarımsı kahverengiye doğru açılır.
• Ayaklar: Ayakların üst tarafı sarımsı beyaz, alt tarafı çıplaktır ve beş adet tüberkül (kabartı) bulunur. Kuyruğun altı sarımsı beyazdır ve üst taraf rengiyle belirgin bir hatla ayrılır.
• Üreme ve Beslenme: Tipik bir tarla faresi olarak hızlı üreme potansiyeline sahiptir ve esas olarak otçul bir diyetle beslenir. Tarım ürünleri üzerinde beslenmesi nedeniyle yerel olarak tarımsal zararlı olarak kabul edilebilir.

III. Korunma Durumu (IUCN Red List)

Microtus dogramacii türünün IUCN Kırmızı Listesi'ndeki mevcut durumu net olarak belirtilmemiştir, ancak Türkiye'nin endemik bir türü olması nedeniyle özel bir koruma önemi taşımaktadır.

• Durumun Açıklaması: Endemik türler, sınırlı dağılım alanları nedeniyle habitat bozulmalarına karşı daha hassastır. Yoğun tarım uygulamaları, habitat parçalanması ve tarımsal ilaç kullanımı, popülasyonları için potansiyel tehditler oluşturabilir.

IV. Yanlış Bilinen ve Doğru Bilinen Mitolojik ve Ekolojik Bilgiler

Bu başlık altındaki bilgiler, Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi referansı ile sunulmuştur:

• YANLIŞ (Tanınmazlık Miti): Türkiye'de var olan eski ve iyi bilinen tarla farelerinin (M. guentheri gibi) bir varyasyonudur ve bilimsel önemi düşüktür.
• Gerçeklik: Hayır. Microtus dogramacii, 1999 yılında keşfedilen Türkiye'nin 6 endemik memeli türünden biridir. Bu keşif, Anadolu'nun, evrimsel süreçte yeni türlerin oluştuğu ve endemizmin yüksek olduğu bir "biyoçeşitlilik sıcak noktası" olduğunu bir kez daha kanıtlamıştır. Bu tür, Orta Anadolu'daki tarla faresi taksonomisinin anlaşılmasında kilit rol oynamıştır.
• DOĞRU (Habitat Seçiminin Önemi): M. dogramacii'nin şeker pancarı tarlalarını yoğun olarak tercih etmesi, ekolojik adaptasyonunu gösterir.
• Gerçeklik: Evet. Bir türün belirli bir tarım ürününe olan bu güçlü tercihi, onun ekolojik nişini ve tarımsal ekosistemlere adaptasyon yeteneğini gösterir. Şeker pancarı köklerinin ve yapraklarının sağladığı besin ve yuvalama koşulları, türün bu habitatlarda popülasyon yoğunluğunu artırmasına izin veren güçlü bir seçilim baskısı yaratmıştır. Bu durum, tarım ve yaban hayatı etkileşimlerinin anlaşılması için önemli bir modeldir.
• Folklorik Bilgi: Doğramacı Tarla Faresi, endemik ve yeni keşfedilmiş bir tür olduğu için geleneksel Anadolu folklorunda spesifik bir adı veya hikayesi yoktur. Ancak genel olarak, tarla farelerinin şeker pancarı ve buğday gibi kritik tarım ürünlerini hedeflemesi, yerel halk inançlarında "toprak mahsullerinin paydaşı" olarak görülmelerine yol açmıştır. Hasat zamanı tarlalardan toplanan bu fareler, Anadolu'nun kırsal kesiminde bereketin bir parçası olarak kabul edilmiş, bazen de ekin kaybının simgesi olarak korkulmuştur.

Kaynakların Geniş Kapsamlı Derlemesi

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kullanılan Harici Kaynaklar

• Vikipedi (Microtus dogramacii): Türün endemik statüsü, keşif tarihi (1999), isminin kaynağı (Salih Doğramacı), tip yerleşimi (Amasya, Boyalı köyü), morfolojik ölçüler (kulak ve kuyruk uzunluğu) ve habitat tercihleri (özellikle şeker pancarı tarlaları).
• Genel Biyolojik Veriler: Türkiye'nin endemik memeli türlerinden biri olması, sosyal tarla faresi grubu ile ilişkisi ve endemizmin bilimsel önemi.
• IUCN Red List: Korunma durumu (spesifik olarak değerlendirilmemiş ancak endemik olması nedeniyle hassas).