Platystomidae

Platystomatidae – Geniş Yüzlü Sinekler

(Çoğunlukla tropikal bölgelerde bulunan, dikkat çekici desenlere sahip kanatları ve geniş yüzleriyle bilinen, çoğunlukla çürüyen bitki materyali ve meyvelerle ilişkilendirilen sinek familyasıdır.)

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
Sınıf: Insecta – Böcekler
Takım: Diptera – Çiftkanatlılar
Alt Takım: Brachycera
Üst Familya: Tephritoidea
Familya: Platystomatidae Schiner, 1862
(Not: Eski kaynaklarda Platystomidae olarak geçer; geçerli taksonomik adı Platystomatidae’dir.)

Morfolojik Özellikler

Vücut Yapısı: Genellikle orta boylu (4–12 mm), sağlam yapılı ve dikkat çekici renk ve desenlere sahip.
Baş: Geniş ve basıktır; bu nedenle “geniş yüzlü sinekler” adı verilmiştir.
Anten: 3 segmentli ve aristalıdır.
Kanatlar: Geniş, sıklıkla koyu lekeli veya bantlı; bazı türlerde davranışsal iletişim aracı olarak kullanılır.
Ağız Yapısı: Emici–yalayıcı, meyve suyu ve diğer sıvılar için uygundur.
Gözler: Bileşik, büyük ve yanlarda konumlanmıştır.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol

Dağılım: Tür çeşitliliği özellikle Avustralya, Asya ve Afrika tropiklerinde yüksektir. Palearktik bölgede (Türkiye dahil) sınırlı sayıdadır.
Habitat: Orman altı örtüsü, çürüyen meyve kümeleri, nemli çalılıklar ve tropikal kompost alanları.
Ekolojik Rol: Yetişkinler fermente olmuş meyvelerle, larvalar ise çürüyen organik maddeyle veya hayvan dışkısıyla beslenir.

Beslenme

Yetişkinler: Fermente meyveler, nektar, reçine ve bitki özsularını emer.
Larvalar: Genellikle çürüyen sebze, meyve ve bazen dışkıyla beslenir; saprotrofiktir.

Tıbbi ve Veterinerlik Önemi

Doğrudan insan veya hayvan sağlığı üzerinde etkili değildir.
Bazı türlerin larvaları çürüyen maddelerde yoğunlaştığında lokal hijyen sorunlarına neden olabilir.

İnsana Zararlılık Durumu

Zehirli değildir.
Isırmaz, hastalık taşımaz.
Görünüşleri bazı zararlı türleri andırdığı için yanlışlıkla öldürülürler.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

Temas halinde müdahale gerekmez.
Gıda hijyeninin sağlanması, sineklerin yerleşmesini önlemede yeterlidir.

Bilimsel ve Endüstriyel Kullanım

Kanat desenleri ve davranışsal iletişim üzerine etolojik çalışmalarda kullanılır.
Bazı türler fermente meyve tuzaklarında yakalanabildiği için biyolojik çeşitlilik takibi ve çevre izleme çalışmalarında kullanılır.

Latince Ad Anlamı

“Platystomatidae” adı, Eski Yunanca platy- (geniş) ve stoma (ağız) sözcüklerinden gelir. "Geniş ağızlı" ya da "geniş yüzlü" anlamındadır.

Türkiye'de Görülen Türler

Türkiye’de bu familyaya ait sınırlı türler tespit edilmiştir. En yaygın kaydedilen cins:

Platystoma spp.

Bu türler çürüyen meyve ve sebze artıkları bulunan bahçelerde ya da gübre yığınlarında gözlenebilir.

Halkın Merak Edebileceği İlginç Bilgiler

Bu sinekler kanatlarını yanlara açıp indirerek ritmik hareketlerle “dans eder gibi” davranışlar sergiler; bu davranış, türler arası iletişimde kullanılır.
Kanat desenleri o kadar benzersizdir ki, bazı türlerde bireysel tanımlama yapılabilir.
Bazı Platystomatidae türleri, eşek arısı veya zararlı sinekleri taklit ederek avcılardan korunur (Batesyen mimikri).
Çürümüş meyveler etrafında dolaştıkları için üzüm bağlarında ve meyve çiftliklerinde sık görülürler.
Yetişkinleri kolayca bir fermente muz tuzağıyla çekmek mümkündür.

Bilgi ve araştırma:

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

McAlpine, D.K. (2001). Review of the Australasia-Oceanian Platystomatidae (Diptera). Records of the Australian Museum.
Marshall, S.A. (2012). Flies: The Natural History and Diversity of Diptera. Firefly Books.
Korneyev, V.A. (1999). Phylogenetic relationships in the Platystomatidae. Contributions to Entomology.