Reduviidae

Reduviidae – Katil Böcekler / Suikastçı Böcekler (Latince: Reduviidae, cins ismi Reduvius'tan gelir; "kaçık", "saklanan" veya "avcı" anlamına gelebilir)

Bilimsel Sınıflandırma:

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Hemiptera – Yarım kanatlılar
• Alttakım: Heteroptera – Gerçek yarım kanatlılar
• Üstfamilya: Reduvioidea
• Familya: Reduviidae Latreille, 1807

Morfolojik Özellikler:

• Boyut: Büyük ve morfolojik olarak oldukça çeşitli bir familyadır. Boyutları 5 mm'den 40 mm'ye kadar değişebilir. Vücut şekilleri ince ve uzun, tombul veya yassı olabilir.
• Baş: Genellikle uzun ve silindirik bir yapıya sahiptir. Başın üzerinde belirgin bileşik gözler bulunur. Çoğu türde ocelli (basit gözler) bulunur.
• Antenler: Genellikle uzun, ince ve 4 segmentlidir.
• Ağız yapısı: En belirgin özelliklerinden biri, kısa, kalın ve üç segmentli, kavisli rostrumlarıdır (ağız hortumu). Dinlenme halindeyken bu rostrum, başın altında bulunan bir yiv içine oturur ve sürtünme sesleri çıkarmak için kullanılabilir. Avlarını delmek ve iç organlarını emmek için özelleşmiştir.
• Gövde: Çeşitli renk ve desenlerde olabilirler; kahverengi, siyah, gri, kırmızı veya sarı tonlarında olabilirler. Vücut yüzeyleri kıllı, pürüzlü veya düz olabilir. Pronotum (ön göğüs) ve scutellum (kalkan) yapıları türden türe büyük farklılıklar gösterebilir.
• Kanatlar: Çoğu türde kanatlar tamamen gelişmiştir (makropteröz) ve uçmaya yeteneklidirler. Bazı türlerde kısmen gelişmiş (brakipteröz) veya kanatsız (apteröz) formlar da görülebilir. Ön kanatlar (hemelytra) belirgin venasyona sahiptir ve dinlenme halindeyken sırt üzerinde düz bir şekilde katlanır.
• Bacaklar: Genellikle güçlüdür. Ön bacaklar çoğu türde av yakalamak için özelleşmiş ve bazen kalınlaşmış (raptorial) yapıdadır. Bacaklarda avı tutmaya yarayan dikenler veya kıllar bulunabilir. Tarsi (ayak bilekleri) genellikle 3 segmentlidir.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol:

• Habitat: Çok çeşitli karasal habitatlarda bulunurlar: ormanlar, tarlalar, bahçeler, otlaklar, çöl bölgeleri, ağaç kabukları, yaprak döküntüleri ve hatta bazı türler insan yerleşimlerinde (örneğin yatak böcekleri) yaşayabilir. Konakçıları olan böceklerin yaşadığı her yerde bulunabilirler.
• Ekolojik Rol: Dünya'nın en önemli yırtıcı (predatör) böcek familyalarından biridir. Böcekler, örümcekler ve diğer küçük omurgasızlarla beslenirler. Tarım alanlarında yaprak bitleri, tırtıllar, diğer böcek zararlıları gibi birçok haşereyi avlayarak doğal mücadelede büyük öneme sahiptirler.

Davranış ve Yaşam Döngüsü:

• Beslenme: Genellikle pusu kurarak veya avlarını aktif olarak arayarak avlanırlar. Avlarını güçlü ön bacaklarıyla yakalar ve sivri rostrumlarını avın vücuduna sokarak sindirim enzimleri enjekte ederler. Enzimler avın iç organlarını sıvılaştırır ve böcek bu sıvıyı emer.
• Aktivite: Türden türe değişmekle birlikte, çoğu tür gece veya alacakaranlıkta aktiftir. Bazı türler gün içinde de avlanabilir.
• Üreme: Yumurta ile çoğalırlar. Dişiler yumurtalarını bitki saplarına, ağaç kabuklarına, kaya yarıklarına veya diğer korunaklı yerlere tek tek veya gruplar halinde bırakır.
• Gelişim: Yarım başkalaşım (hemimetabol) gösterirler. Nimf evreleri erginlere benzer ve beslenerek büyürler. Nimfler de erginler gibi avcıdır.
• Dağılım: Kozmopolit bir familyadır; Antarktika hariç tüm kıtalarda çok geniş bir yayılış gösterirler. On binlerce türü tanımlanmıştır, bu da onları en büyük Heteroptera familyalarından biri yapar.

Türkiye'deki Varlığı ve Türler:

• Reduviidae familyası, Türkiye faunasında oldukça yaygın ve tür çeşitliliği açısından zengin bir gruptur.
• Ülkenin çeşitli ekosistemlerinde, ormanlarda, tarım alanlarında, dağlık bölgelerde ve hatta kırsal yerleşimlerde birçok Reduviidae türüne rastlamak mümkündür.
• Rhynocoris iracundus (Poda, 1761) (Kırmızı Katil Böcek), Ploiaria domestica (Scopoli, 1763) (Ev Katil Böceği) ve Coranus cinsine ait türler gibi pek çok cins ve tür Türkiye'de yayılış gösterir.
• Bazı türler, orman zararlıları veya tarım zararlıları ile mücadelede doğal düşman olarak araştırılmaktadır.

İnsana Zararlılığı:

• Genellikle zararlı değildirler ve insanlardan kaçınırlar. Zehirli değildirler. Ancak, rahatsız edildiklerinde veya sıkıştırıldıklarında, savunma amaçlı olarak sivri rostrumlarıyla insanı "ısırabilirler". Bu ısırık zehirli olmamakla birlikte, oldukça acı verici olabilir ve sokulan bölgede hafif bir şişlik, kızarıklık ve lokalize ağrıya neden olabilir. Arı veya eşek arısı sokmasına benzer bir acı verebilir.
• Chagas hastalığı taşıyıcıları: Bazı tropikal ve subtropikal bölgelerde (özellikle Orta ve Güney Amerika'da) bulunan Triatominae alt familyasındaki "öpüşen böcekler" veya "suikastçı böcekler", Trypanosoma cruzi parazitini taşıyarak insanlara Chagas hastalığını bulaştırabilirler. Ancak, bu alt familyanın Türkiye'de doğal olarak bulunmadığı ve Türkiye'deki Reduviidae türlerinin hastalık taşıyıcısı olmadığı bilinmektedir.

Latince Adının Anlamı:

• "Reduviidae", familyanın tip cinsi olan Reduvius'tan gelir. Bu ismin kökeni tam olarak kesin değildir, ancak Latince "reduvia" (yırtıcı hayvanın avı) veya "reduvere" (yakalamak, avlamak) kelimelerinden türemiş olabileceği düşünülür. Ayrıca "kaçık" veya "saklanan" gibi anlamlara da gelebilir ve böceklerin gizli avlanma davranışlarına atıfta bulunabilir.

İlginç Bilgiler:

• Reduviidae familyası, dünyadaki en büyük ve morfolojik olarak en çeşitli Heteroptera familyalarından biridir.
• Bazı türler, rostrumlarını sürtünerek tiz sesler çıkarabilirler (stridulasyon). Bu sesleri avcıları korkutmak veya eş bulmak için kullanabilirler.
• Bazı türler, avcılarından korunmak için ölmüş avlarının kalıntılarını veya diğer döküntüleri vücutlarına yapıştırarak kamufle olurlar ("maskeleme").
• Çok etkili avcılar oldukları için, tarım zararlılarıyla mücadelede potansiyel biyolojik kontrol ajanları olarak büyük öneme sahiptirler.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

• Efsane 1: Tüm katil böcekler hastalık bulaştırır.
• Gerçek: Sadece belirli tropikal ve subtropikal bölgelerdeki Triatominae alt familyası Chagas hastalığını bulaştırır. Türkiye'deki türler hastalık taşımaz.
• Efsane 2: İnsan kanı emmek için insanlara saldırırlar.
• Gerçek: Çoğu tür böcekleri ve diğer küçük eklembacaklıları avlar. İnsanları ısırırlarsa bu, savunma amaçlıdır ve kan emmek için değildir.
• Efsane 3: Çok saldırgan ve tehlikelidirler.
• Gerçek: Yırtıcı olsalar da, insanlara karşı agresif değillerdir ve genellikle rahatsız edilmedikçe ısırmazlar. Doğal ekosistemdeki faydaları, potansiyel rahatsızlıklarından çok daha fazladır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Schuh, R.T. & Slater, J.A. (1995). True Bugs of the World (Hemiptera: Heteroptera). Cornell University Press.
• Weirauch, C., Forero, D., & Schuh, R.T. (2014). Systematics and Evolution of Heteroptera: True Bugs. Annual Review of Entomology.
• Davis, N.T. (1969). The biology of the Reduviidae. Annual Review of Entomology.
• Türkiye Entomoloji Dergisi.
• GBIF.org – Reduviidae family records.
• CDC (Centers for Disease Control and Prevention) – Chagas Disease.