Rhinobatos rhinobatos

Rhinobatos rhinobatos, Rhinopristiformes (Keler Balıkları) takımına ait, büyük boyutlu bir türdür. Halk arasında Bayağı Keler veya kısaca Keler Balığı olarak bilinir. Bu tür, hem vatozların yassı gövdesi hem de köpek balıklarının güçlü kuyruğunu birleştiren morfolojisiyle dikkat çeker. Yavaş yaşam döngüsü ve balıkçılık baskısına olan yüksek hassasiyeti nedeniyle, küresel olarak ve Akdeniz'de Kritik Tehlike Altında (Critically Endangered - CR) olarak sınıflandırılmıştır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Bayağı Keler, Doğu Atlantik Okyanusu'nun kuzeyinden Angola'ya kadar ve tüm Akdeniz'de yayılış gösterir. Türkiye'nin kıyı sularında bulunan Keler Balığı türlerinden biridir. Benzer tür olan Taraklı Keler (Glaucostegus cemiculus) gibi, Keler Balıkları da yumurta kapsülü bırakmayıp canlı yavru doğurur ve bu onları gerçek vatozlardan (Rajidae) ayırır.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum):: Chordata (Kordalılar)
• Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
• Takım (Order):: Rhinopristiformes (Keler Balıkları)
• Aile (Family):): Rhinobatidae
• Cins (Genus): Rhinobatos
• Tür (Species):: Rhinobatos rhinobatos (Linnaeus, 1758)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

• Boyut: Büyük boyutlu bir türdür. Toplam uzunluğu 1.5 metreye kadar ulaşabilir.
• Vücut Şekli (Ayırt Edici Özellik): Vücudun ön kısmı yassı ve üçgen disk şeklindedir; arka kısmı ise kalın ve kaslı bir köpek balığı kuyruğuna benzer.
• Burun: Uzun, sivri ve yuvarlak uçlu bir buruna sahiptir. Disk genişliği, baş uzunluğuna oranla Glaucostegus cemiculus'tan nispeten daha fazladır.
• Yüzgeçler: Kuyrukta iki adet belirgin ve geride konumlanmış sırt yüzgeci bulunur.
• Deri: Derisi genellikle pürüzsüzdür, ancak gözler çevresinde ve sırt orta hattında küçük diken sıraları bulunabilir.
• Renk ve Desen: Sırt rengi genellikle açık kahverengi, gri veya sarımsı tonlardadır. Üzerinde bazen küçük, dağınık koyu benekler bulunabilir.
• Üreme Şekli: Canlı doğuran (Ovovivipar) bir türdür.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

• Habitat: Bentiktir (dipte yaşar). Genellikle kıta sahanlığının sığ bölgelerini tercih eder. 10 metreden 150 metreye kadar olan derinliklerde, kumlu ve çamurlu deniz tabanlarında bulunur.
• Davranış: Dipte pusu kurarak beslenir. Çoğunlukla kuma gömülü olarak dinlenirken görülür.
• Diyet: Diyeti; küçük dip balıkları, kabuklular (karidesler) ve diğer bentik omurgasızlardan oluşur.
• Yaşam Döngüsü (Kritik Faktör): Diğer büyük Keler Balıkları gibi çok yavaş büyür, cinsel olgunluğa geç ulaşır ve düşük yavru sayısına sahiptir. Bu biyolojik özellik, onu avcılık baskısı altında son derece kırılgan hale getirir.

4. Kritik Koruma Durumu ve Tehditler

• Koruma Statüsü: IUCN tarafından küresel olarak ve Akdeniz popülasyonu için "Kritik Tehlike Altında" (Critically Endangered - CR) olarak sınıflandırılmıştır. Doğada yok olma riski, acil koruma önlemleri alınmadığı takdirde aşırı yüksektir.
• Tehditler:

1. Dip Balıkçılığı: Yaşam alanları, dip trolü ve fanyalı ağlar gibi balıkçılık yöntemlerinin yoğun olarak kullanıldığı bölgelerle kesişir. Sıklıkla bu ağlara takılarak yan av (bycatch) olarak yakalanır.
2. Ticari Avcılık: Eti ve özellikle yüzgeçleri için yüksek ticari değere sahiptir, bu da yasadışı ve hedef avcılığı teşvik eder.
3. Yavaş Üreme Hızı: Düşük üretkenlik, popülasyonun avlanma sonrası toparlanmasını neredeyse imkânsız kılmaktadır.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

• Kaynaklar:
• Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
• Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
• Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.
• Jabado, R. W. (2019). Rhinobatos rhinobatos. The IUCN Red List of Threatened Species 2019.
• Not: Bayağı Kelerin Kritik Tehlike Altında olması, Akdeniz ve Türkiye sularında kıkırdaklı balıklar için uygulanan koruma tedbirlerinin yetersizliğini göstermektedir. Bu türün avlanmasının kesinlikle durdurulması ve habitat koruma alanlarının genişletilmesi, neslinin devamı için zorunludur.
• Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/296311690