Aegonychon purpurocaeruleum

_(L.) Holub

Türkçe ad: Menekşe-Mavi Ot / Mor-Mavi Ot

Latince Anlamı:

• Cins adı – Aegonychon: Yunanca aegon (keçi) + onyx (tırnak) kelimelerinden gelir. Tohumlarının sert, parlak ve kavisli yapısı nedeniyle “keçi tırnağına benzeyen” anlamındadır.
• Tür adı – purpurocaeruleum: Latince purpura (mor) ve caeruleus (gök mavisi) → “mor-mavi renkli” anlamındadır.
• Toplam anlam: “Mor-mavi renkli, keçi tırnağı benzeri bitki”

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Plantae
• Bölüm: Tracheophyta
• Sınıf: Magnoliopsida
• Takım: Boraginales
• Familya: Boraginaceae (Hodan/gökçe otu familyası)
• Cins: Aegonychon
• Tür: Aegonychon purpurocaeruleum

Morfolojik Tanım

• Bitki tipi: Çok yıllık otsu bitki (perennial)
• Boy: 30–60 cm
• Gövde: Sert, tüylü, genellikle dik
• Yapraklar:
• Mızraksı, dar, alt yüzeyleri gri-yeşil ve kısa sert tüylerle kaplı
• Çiçekler:
• Çiçekler ilk açıldığında morumsu kırmızı, sonra gökmaviye döner
• Çiçek tacı boru şeklindedir, beş lobludur
• Salkım (siyatal) tipi çiçek düzeni gösterir
• Tohumlar: Sert, koyu renkli, parlak ve kavisli

Yayılış ve Habitat

• Coğrafi dağılım: Güney ve Orta Avrupa, Batı Asya
• Türkiye:
• Karadeniz, Marmara ve bazı İç Anadolu bölgelerinde lokal olarak bulunur
• Özellikle orman açıklıkları, çalılık kenarları ve dere kenarlarında yaygındır
• Habitat:
• Yarı gölgeli, nemli fakat iyi drene toprakları tercih eder
• Kireçli ve hafif alkali topraklarda daha sık görülür

Ekoloji ve Yaşam Döngüsü

• Çiçeklenme dönemi: Nisan – Haziran
• Tozlaşma:
• Böceklerle tozlaşır (entomofil)
• Özellikle arılar ve kelebekler tarafından ziyaret edilir
• Yayılım:
• Tohumla yayılır
• Nadiren rizomatik yayılım gösterebilir

İnsana Zararlılık Durumu

• Zehirli değildir, ancak yenilebilir de değildir
• Süs bitkisi veya şifalı ot olarak kullanılmaz
• Bazı türdeşleriyle karıştırıldığında ciltte tahriş yapabilen türlerle benzerlik gösterebilir

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• Temas sonrası etkiler:
• Normal bireylerde belirgin etki görülmez
• Aşırı duyarlılığı olanlarda deri tahrişi veya kontakt dermatit oluşabilir
• İlk yardım:
• Temas sonrası bol suyla yıkama
• Tıbbi müdahale:
• Nadiren gerekebilir; belirtiler gösteren bireylerde topikal antihistaminik önerilebilir

Ekolojik Rol ve Bilimsel Önemi

• Erken ilkbahar polinatörleri için önemli bir nektar kaynağıdır
• Habitatın bitki çeşitliliğini destekler
• Doğal orman kenarı florasında karakteristik bir türdür
• Orman biyomlarının sınır zonlarının izlenmesinde belirteç tür olabilir

İlginç Bilgiler

• Çiçek rengi yaşla birlikte değişir; bu durum yaşlı ve taze çiçekleri ayırt etmek için sinyal olarak kullanılır
• Gök-mavi tonlar, polinatör böceklerin ilgisini çeken UV desenleri barındırır
• Bazı kaynaklarda Anchusa purpurocaerulea veya Lithospermum purpurocaeruleum olarak da geçmiştir (eski sınıflamalar)

Kaynakça

• Davis, P.H. (1965–1985). Flora of Turkey and the East Aegean Islands
• POWO (Plants of the World Online) – Kew Science
• Euro+Med PlantBase
• Tutin, T.G. et al. (1980). Flora Europaea
• Riedl, H. (1978). Boraginaceae. Flora Iranica