Amanitaceae
Amanitaceae, mantar dünyasının en tanınan ve en kritik ailelerinden biridir. Hem dünyanın en ölümcül mantarlarını hem de bazı yenilebilir türleri barındırır. Ailenin en bilinen üyeleri arasında Amanita phalloides (ölüm şapkası), Amanita muscaria (sinek mantarı), Amanita pantherina (panter mantarı) ve birkaç değerli yenilebilir tür bulunur.
Büyük, etli yapıları; şapka, sap, halka ve volva gibi belirgin tanı karakterleri; ve mikorizal yaşam biçimleri ile dikkat çekerler. Orman ekosistemlerinde ağaçlarla simbiyotik ilişki kurarak ekolojik döngülerde önemli rol oynarlar.
TAKSONOMİ (TAM SINIFLANDIRMA İLE)
Âlem: Fungi
Bölüm (Filum): Basidiomycota
Alt Bölüm: Agaricomycotina
Sınıf: Agaricomycetes
Alt Sınıf: Agaricomycetidae
Takım: Agaricales
Aile: Amanitaceae
Ailenin kabul edilen başlıca cinsleri:
Amanita
Saproamanita
Limacella
Catatrama
Zhuliangomyces (bazı modern kaynaklarda)
Limacellopsis (daha az yaygın kabul gören)
Ailenin en büyük ve tip cinsi: Amanita
Amanita tip türü: Amanita muscaria
Modern moleküler filogenetik çalışmalar, eskiden tek büyük cins altında toplanan birçok türün farklı ekolojik gruplara ayrıldığını göstermiştir. Mikorizal türler genelde Amanita’da tutulurken, saprofit eğilimli türler Saproamanita gibi ayrılmış cinslerde toplanmaktadır.
ZEHİR DURUMU
Amanitaceae, dünyanın en tehlikeli mantar toksinlerini içeren türlerini barındırdığı için toksikoloji açısından en kritik ailelerden biridir.
Ölümcül amatoksin içeren türler: Amanita phalloides, Amanita virosa, Amanita bisporigera
Nörotoksik ibotenik asit–muscimol içeren türler: Amanita muscaria, Amanita pantherina
Bazı türler yenilebilir olsa da zehirli türlerle morfolojik benzerlikleri nedeniyle tüketimi yüksek risk taşır.
NESİLLER VE ÜREME BİLGİSİ
Amanitaceae üyeleri, bazidiyomiset üreme döngüsüne sahiptir.
Toprak altında miselyum hâlinde uzun süre yaşayabilir, çoğu tür ektomikorizal olarak ağaç kökleriyle simbiyoz oluşturur.
Uygun çevresel koşullarda miselyumdan meyve gövdeleri gelişir. Bu meyve gövdeleri genellikle evrensel bir örtü (universal veil) ile başlar; bu örtü parçalanarak şapkada benekler, sap tabanında volva oluşturur.
Lamellerdeki bazidyumlardan oluşan sporlar rüzgârla yayılır.
Ormanların yok edilmesi, kirlilik ve iklim değişikliği bazı türlerde yerel popülasyon düşüşlerine yol açsa da aile genel olarak dünya çapında geniş bir yayılışa sahiptir.
TARİHİ VEYA EFSANEVİ HİKÂYE
Amanitaceae yüzyıllardır insanların kültüründe ve mitolojisinde yer edinmiştir.
Amanita muscaria’nın Sibirya şamanları tarafından ritüel amaçlı kullanıldığı bilinir. Kırmızı şapka ve beyaz benekleri nedeniyle Avrupa masallarında “peri mantarı” olarak anılmış, bazı efsanelerde ormanın ruhlarının işareti olduğuna inanılmıştır.
Ölüm şapkası Amanita phalloides ise tarih boyunca birçok zehirlenme vakasının nedeni olmuş, bu nedenle Orta Çağ tıbbında “sessiz katil” olarak ünlenmiştir.
KAYNAKLAR
— Tulloss & Yang, Amanita Studies
— Mycobank veritabanı
— Index Fungorum
— European Mycological Association
— Breitenbach & Kränzlin, Fungi of Switzerland
— Benjamin, Mushrooms: Poisons and Panaceas
https://tr.wikipedia.org/wiki/Amanitaceae#/media/Dosya:Amanita_muscaria_UK.JPG
