Anguilla anguilla
Anguilla anguilla
Avrupa Yılanbalığı
(Latince anlamı: “küçük yılan” – Anguilla: yılan gibi; tekrar eden ad türün tipik temsilciliğini vurgular)
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia – Hayvanlar
- Şube: Chordata – Kordalılar
- Sınıf: Actinopterygii – Işın yüzgeçliler
- Takım: Anguilliformes – Yılanbalığımsılar
- Familya: Anguillidae – Tatlısu yılanbalıkları
- Cins: Anguilla
- Tür: Anguilla anguilla (Linnaeus, 1758)
Fiziksel Özellikler
- Vücut: Uzun, silindirik, kaygan
- Boy: 60–80 cm (dişiler > 100 cm olabilir)
- Ağırlık: 1–2 kg; nadiren 4 kg’ı geçebilir
- Renk: Sırt koyu yeşil ya da kahverengi, karın beyazımsı
- Deri: Kalın ve mukusludur; pullar deri içine gömülüdür
- Solungaçlar: Küçük; düşük oksijenli sularda bile yaşam sağlar
Habitat ve Yayılım
- Tatlı su, acı su ve deniz arasında göç eder (katadrom balık)
- Avrupa, Kuzey Afrika ve Batı Asya’nın büyük kısmında yayılış gösterir
- Sazlıklar, göller, nehirler, bataklıklar ve akarsularda yaşar
- Üreme için Atlantik Okyanusu'ndaki Sargasso Denizi’ne göç eder
- Türkiye'de özellikle Meriç, Büyük Menderes, Seyhan, Ceyhan ve Göksu nehirlerinde doğal olarak bulunur
Beslenme
- Omnivor: Balıklar, yumuşakçalar, böcek larvaları ve detritus tüketir
- Yırtıcı bireyler geceleri aktiftir
- Genç bireyler plankton ve küçük omurgasızlarla beslenir
Üreme ve Yavru Gelişimi
- Üreme yalnızca Sargasso Denizi’nde (Batı Atlantik) gerçekleşir
- Erişkinler bu göçten sonra genellikle ölür
- Yavrular: Leptocephalus larvaları olarak doğar – şeffaf ve yapraksı
- Avrupa kıyılarına ulaştıklarında "cam yılanbalığı" olarak adlandırılırlar
- Nehirlerde büyür, 5–20 yıl sonra cinsel olgunluğa ulaşır ve denize dönerler
Davranış ve Yaşam Döngüsü
- Katadrom göç yapar: Nehirde büyür, denizde ürer
- Yaşam döngüsü: Leptocephalus → Cam yılanbalığı → Sarı yılanbalığı → Gümüş yılanbalığı
- Gece aktif, gündüz dipte ya da taş altında gizlenir
- Oldukça uzun ömürlüdür; akvaryum ortamında 80 yıl yaşayan bireyler bildirilmiştir
Ekolojik Rol
- Tatlısu ekosistemlerinde orta düzeyde avcıdır
- Tür zenginliğini artırır, biyokütle döngüsüne katkı sağlar
- Göç davranışı nedeniyle nehir–deniz bağlantılarının sağlıklı işleyişinde önemlidir
İnsana Zararlılık Durumu
- Zararsızdır
- Ancak çiğ veya az pişmiş tüketimi önerilmez (parazit riski)
- Eti ekonomik değeri yüksek olduğu için aşırı avcılıkla baskı altındadır
Kültürel/Tıbbi Notlar ve İlginç Bilgiler
- Orta Çağ Avrupa’sında kral sofralarının vazgeçilmeziydi
- Cam yılanbalığı döneminde Japon mutfağında da kullanılır
- Elektrik üretimi veya barajlar göç yollarını kestiği için popülasyonlar tehlikeye girmiştir
- Avrupa yılanbalığı, bilimsel olarak halen tam çözülememiş üreme gizemiyle ünlüdür
Türkiye’deki Varlığı
- Yerel türdür
- Meriç, Sakarya, Göksu, Ceyhan, Seyhan, Dalaman, Küçük Menderes ve Bafa Gölü gibi bölgelerde bulunur
- Balık geçitlerinin eksikliği nedeniyle bazı alanlarda nesli tehlikeye girmiştir
- Türkiye’de "yılan balığı" adıyla bilinir, ticari olarak da avlanır
- Eski kaynaklarda Muraena anguilla olarak da geçmiştir
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- Efsane: “Yılanbalığı üremez, kendi kendine oluşur.”
- Gerçek: Anguilla anguilla sadece Sargasso Denizi’nde ürer ve üremesi nesiller boyunca gizemli kalmıştır.
- Efsane: “İnsanlara saldırabilir.”
- Gerçek: Son derece utangaç ve gizlenen bir türdür; saldırgan değildir.
- Efsane: “Tatlı suda tüm hayatını geçirir.”
- Gerçek: Tatlı suda büyür, ama üreme için mutlaka denize (Sargasso) göç eder.
- Efsane: “Tuzlu suda yaşayamaz.”
- Gerçek: Hem tatlı hem tuzlu suda yaşayabilen katadrom bir türdür.
- Efsane: “Sadece Avrupa’da yaşar.”
- Gerçek: Türkiye dahil olmak üzere Batı Asya’da da yayılım gösterir.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar
- Dekker, W. (2003). Status of the European eel stock and fisheries
- Tesch, F.W. (2003). The Eel
- Froese, R. & Pauly, D. (2024). FishBase: Anguilla anguilla
- ICES (2023). Report of the Joint EIFAAC/ICES/GFCM Working Group on Eels
