Blattoptera

Blattoptera – Hamam Böcekleri ve Termitler Üst Takımı

(Blattodea (hamam böcekleri) ve Isoptera (termitler) gruplarını içeren, sosyal ya da yarı sosyal davranışlı, çiğneyici ağız yapılı ve evrimsel olarak yakın akraba bir böcek grubu.)

Bilimsel Sınıflandırma:

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Alt Sınıf: Pterygota – Kanatlılar
• Üst Takım: Blattoptera
• Takımlar:
• Blattodea – Hamam böcekleri
• Isoptera – Termitler (modern sistematikte Blattodea içinde alt takım kabul edilir)

Morfolojik Özellikler:

ÖzellikBlattodea (Hamam Böcekleri)Isoptera (Termitler)VücutYassı, oval, sertYumuşak vücut, açık renkliKanat2 çift; ön kanatlar kın gibiSadece üreme bireylerinde 2 çiftAğızÇiğneyiciÇiğneyiciAntenUzun, ipliksiUzun, duyarlıGözBileşik göz gelişmişİşçilerde genellikle körelmişKarakteristik özellikÇok hızlı koşarKoloni hâlinde yaşar, kast sistemi vardır

Gelişim Tipi:

• Yarı başkalaşım (hemimetabolik)
• → Yumurta → Nimf (birkaç evre) → Ergin
• Nimfler, kast sistemine göre farklılaşabilir (özellikle termitlerde)

Latince Adın Anlamı:

• Blattoptera:
• Blatta = hamam böceği
• ptera = kanat
• → “Kanatlı hamam böcekleri” anlamına gelir.
• Termitler daha önce ayrı takım kabul edilse de, genetik ve morfolojik verilerle Blattodea içinde yeniden sınıflandırılmıştır.

Alt Gruplar / Önemli Aileler:

Blattodea (Hamam Böcekleri):

AileYaygın TürÖzellikBlattidaePeriplaneta americanaBüyük boy, tropikal alanlardaEctobiidae (Blattellidae)Blattella germanicaEn yaygın evsel türCorydiidaePolyphaga aegyptiacaTürkiye’de çöl ve taşlık alanlardaCryptocercidaeCryptocercus punctulatusTermitlerle en yakın akraba

Isoptera (Termitler):

AileÖzellikRhinotermitidaeDünya genelinde yapısal hasar oluşturan türlerTermitidaeEn yaygın ve türce zengin grupKalotermitidaeKuru odunla beslenen küçük kolonilerNasutitermitinaeSavunma sıvısı fışkırtan asker bireyler içerir

Ekolojik Rolü:

RolGrupAçıklamaAyrıştırıcıHer iki grupSelüloz sindirimi ile doğada önemli görevZararlıÖzellikle IsopteraAhşap, kağıt, yapı malzemesi tahribatıOmnivorBlattodeaOrganik her maddeyi tüketebilirSosyal davranışTermitlerİşçi, asker, kraliçe sistemli kastEvrimsel bağlantıCryptocercus türleriHem simbiyotik bakteriler hem davranış olarak termitlere yakın

İnsana Zararlılık Durumu:

TürEtkiAçıklamaBlattella germanicaAlerjen + patojen taşıyıcıGıda kontaminasyonu, astım tetikleyiciPeriplaneta americanaAynı etki + büyük boyFobik etkiCoptotermes spp.Yapı zararıTermitler milyonluk hasara yol açabilirKalotermes flavicollisTürkiye'de yaygınKuru odun zararlısı

İlk Yardım ve Müdahale:

• Hamam Böcekleri:
• Ev temizliği, gıda kapatma
• Zehirli yemler + kapanlar
• Profesyonel ilaçlama
• Termitler:
• Koloni tespiti için profesyonel denetim
• Bariyer sistemi + ilaçlı zemin uygulaması
• Erken teşhis çok önemlidir (koloni görünmez olabilir)

İlginç Bilgiler:

• Termitlerin en yaşlı kraliçesi 25 yıl yaşayabilir.
• Cryptocercus türleri ve termitler aynı simbiyotik selüloz sindirici protistleri taşır.
• Termit yuvaları Afrika savanlarında 3–5 metreye kadar ulaşabilir.
• Hamam böceklerinin kafası kopsa bile birkaç gün yaşayabilir (nefes alma spiraküllerle olur).
• Bazı termit askerleri zehirli sıvı püskürtür, bazıları mandibula ile savunma yapar.

Türkiye’de Yaygın Türler:

TürGrupAçıklamaBlattella germanicaHamam böceğiTürkiye’de en yaygın evsel türPeriplaneta americanaHamam böceğiAkdeniz ve Ege’de sıkKalotermes flavicollisTermitAkdeniz ikliminde yaygınPolyphaga aegyptiacaDoğal BlattidaeKurak alanlarda yaşar

Bilimsel Kaynaklar:

Inward, D. J. G., Beccaloni, G., & Eggleton, P. (2007). Death of an order: a comprehensive molecular phylogenetic study confirms that termites are eusocial cockroaches. Biology Letters.

Gullan, P. J., & Cranston, P. S. (2014). The Insects: An Outline of Entomology. Wiley-Blackwell.

Grimaldi, D., & Engel, M. S. (2005). Evolution of the Insects. Cambridge University Press.

Triplehorn, C. A., & Johnson, N. F. (2005). Borror and DeLong’s Introduction to the Study of Insects.

EOL – Encyclopedia of Life – https://eol.org/pages/869

GBIF – https://www.gbif.org

TÜBİVES – Türkiye Biyoçeşitlilik Veritabanı – https://biyo.cevre.gov.tr