Chelidonichthys lucernus

Chelidonichthys lucerna, İskorpitimsiler takımı Scorpaeniformes içinde, Kırlangıç Balığıgiller familyası Triglidae'ye ait, son derece ilginç bir deniz balığı türüdür. Halk arasında Kırlangıç Balığı olarak bilinir ve adını, iri ve kanat benzeri göğüs yüzgeçlerinden alır. Deniz tabanında yüzgeçleriyle "yürüyebilme" yeteneği ile ünlüdür.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Kırlangıç Balığı, Doğu Atlantik Okyanusu, Akdeniz ve Karadeniz'in ılıman sularında yaygın olarak bulunur. Türkiye'nin tüm denizlerinde yerleşik olarak yaşayan ve ticari açıdan önemli kabul edilen bir balık türüdür. Genellikle deniz dibinde, bentik yaşam sürer.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
Sınıf (Class): Actinopterygii (Işınsal Yüzgeçliler)
Takım (Order): Scorpaeniformes (İskorpitimsiler)
Aile (Family): Triglidae (Kırlangıç Balığıgiller)
Cins (Genus): Chelidonichthys
Tür (Species):: Chelidonichthys lucerna (Linnaeus, 1758)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

Boyut: Ortalama 30–50 cm uzunluğa ulaşabilir, nadiren 75 cm'ye kadar büyüyebilir.
Kafa ve Vücut: Büyük, kemikli plakalarla kaplı, adeta zırhlı bir kafaya sahiptir. Vücudu sağlam ve konik bir yapıdadır.
Pektoral Yüzgeçler (Ayırt Edici Özellik): En dikkat çekici özelliği, vücudun yanlarında bulunan büyük, yuvarlak ve kanat şeklinde göğüs (pektoral) yüzgeçleridir. Bu yüzgeçlerin iç yüzeyi, türün adını aldığı parlak mavi, yeşil, kırmızı tonlar ve koyu lekelerle bezenmiştir.
Serbest Yüzgeç Işınları (Yürüme Uzuvları): Göğüs yüzgeçlerinin alt kısmında, diğer yüzgeçlerden bağımsız hareket eden, üç adet serbest ve parmak benzeri yüzgeç ışını bulunur. Balık, bu uzuvları deniz tabanında "yürümek" ve besin ararken yüzeyi duyusal olarak taramak için kullanır.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

Habitat: Kumlu, çamurlu veya çakıllı deniz diplerini tercih eder. Genellikle kıyıya yakın sığ sularda (10-100 metre) yaşar.
Beslenme: Serbest yüzgeç ışınlarını kullanarak dipteki çamuru karıştırır ve avının yerini tespit eder. Diyeti, küçük balıklar, kabuklular, karidesler, yengeçler ve diğer bentik omurgasızlardan oluşur.
Ses Çıkarma: Kırlangıç balıkları, titreşim yoluyla yüzme keselerini kullanarak homurdanma veya gırıldama sesleri çıkarabilirler. Bu seslerin iletişim ve olası tehditlere karşı uyarı amaçlı olduğu düşünülmektedir.

4. Ticari Önemi ve Koruma Durumu

Ticari Değer: Eti beyaz, pulsuz ve lezzetli olduğu için Türkiye'de ve Akdeniz mutfaklarında yüksek ticari ve mutfak değerine sahiptir. Özellikle balık çorbasında ve güveçlerde tercih edilir.
Koruma Durumu: Geniş yayılış alanı ve genel popülasyon durumu göz önüne alındığında, IUCN tarafından küresel olarak "Asgari Endişe" (Least Concern - LC) olarak sınıflandırılmıştır. Ancak, av baskısı ve deniz dibi sürüklenerek yapılan balıkçılık (dip trolü) faaliyetleri, yerel popülasyonları etkileyebilir.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:
Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
Bradshaw, C., L., & L. D. C. Koster. (2021). Fish of the Mediterranean & Atlantic Coasts of Europe and Africa. Princeton University Press.
BirdLife International. (2018). Chelidonichthys lucerna. The IUCN Red List of Threatened Species 2018.
Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/279330602