Chimaera monstrosa

Chimaera monstrosa, Chimaeriformes (Bütün Başlılar) takımında, Chimaeridae familyasına ait, derin sularda yaşayan bir kıkırdaklı balık türüdür. Halk arasında Deniz Kedisi veya Tavşan Balığı olarak bilinir. Bu balıklar, ne gerçek bir köpek balığı ne de bir vatoz olup, Hayalet Köpek Balıkları olarak adlandırılan ayrı bir kıkırdaklı balık sınıfına aittir. En ayırt edici özelliği, birinci sırt yüzgecinin önünde bulunan zehirli dikeni ve tavşanı andıran kafa yapısıdır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Deniz Kedisi, Doğu Atlantik Okyanusu'nun kuzey bölgelerinden Akdeniz'e kadar geniş bir alanda yayılış gösterir. Bu tür, genellikle kıta yamacının derin bölgelerinde yaşar ve nadiren 300 metrenin üzerindeki sulara çıkar. Türkiye'nin derin deniz sularında bulunan, ancak kıyısal balıkçılık faaliyetlerinin menzili dışında kaldığı için nispeten az bilinen bir türdür.

Taksonomik sınıflandırması, onu köpek balıkları ve vatozlardan (Elasmobranchii) ayırır:

• Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum):: Chordata (Kordalılar)
• Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
• Alt Sınıf (Subclass):: Holocephali (Bütün Başlılar)
• Takım (Order):: Chimaeriformes (Hayalet Köpek Balıkları)
• Aile (Family):): Chimaeridae
• Cins (Genus): Chimaera
• Tür (Species):: Chimaera monstrosa (Linnaeus, 1758)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

• Boyut: Orta büyüklükte bir balıktır. Toplam uzunluğu, uzun kuyruğu dahil 1.5 metreye kadar ulaşabilir.
• Kafa ve Gözler: Başı vücuduna göre oldukça büyüktür ve derin sularda ışığı yakalamak için çok büyük, irileşmiş gözlere sahiptir. Bu, ona tavşan benzeri bir yüz ifadesi verir.
• Kuyruk (Ayırt Edici Özellik): Vücudu arkaya doğru incelir ve çok uzun, ince, kamçı benzeri bir kuyrukla sonlanır. Bu nedenle İngilizcede "Ratfish" (Sıçan Balığı) olarak da bilinir.
• Zehirli Diken (Tehlike): Birinci sırt yüzgecinin hemen önünde, keskin ve zehirli bir omurga (diken) bulunur. Bu diken, ele alınırken ciddi yaralanmalara neden olabilir.
• Deri ve Yüzgeçler: Derisi pürüzsüz ve bazen yanar döner (iridescent) bir parlaklığa sahiptir. Yüzgeçleri geniştir.
• Diş Yapısı: Ağız içinde dişler, avları (özellikle sert kabukluları) ezmek için kullanılan sert, plakalar halinde kaynaşmıştır.
• Üreme Şekli: Yumurta bırakarak çoğalır (Ovipar). Yumurtaları, deniz dibine bırakılan ve mekik şeklinde olan büyük, kahverengi kapsüller içindedir.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

• Habitat: Derin su bentik bir türdür. Genellikle 300 metreden 1600 metreye kadar olan derinliklerde, yumuşak, çamurlu deniz tabanlarında yaşar.
• Davranış: Yavaş hareket eden, dipte yaşayan bir avcıdır.
• Diyet: Ana diyeti; küçük kabuklular (karidesler), deniz kurtları, yumuşakçalar ve diğer dip omurgasızlarından oluşur. Ezici diş plakaları, sert kabuklu avları tüketmesini sağlar.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

• Koruma Statüsü: IUCN tarafından küresel olarak geniş dağılımı nedeniyle "En Az Endişe Veren" (Least Concern - LC) olarak sınıflandırılmıştır.
• Tehditler: Derin sularda yaşamasına rağmen, ana tehdidi derin su trolü balıkçılığıdır. Bu balıkçılık yöntemi, Deniz Kedisi'nin yaşadığı habitatları doğrudan tahrip eder ve türün yan av olarak yakalanmasına neden olur.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

• Kaynaklar:
• Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
• Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
• Dagit, D. D. (2020). Chimaera monstrosa. The IUCN Red List of Threatened Species 2020.
• Not: Deniz Kedisini ele alırken, birinci sırt yüzgecinin önündeki zehirli dikene karşı son derece dikkatli olunmalıdır. Bu tür, bilimsel olarak Hayalet Köpek Balıkları adı verilen, denizlerin evrimsel olarak en eski ve en ilginç kıkırdaklı balık gruplarından birini temsil eder.
• Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/12499686