Choreutidae

Harika bir mikro güve familyası daha! Choreutidae, Lepidoptera (Kelebekler ve Güveler) takımına ait, genellikle küçük boyutlu, çoğu zaman metalik pullarla süslü ve kendine özgü davranışlarıyla dikkat çeken bir familyadır. Halk arasında yaygın olarak "Metalik Benekli Güveler" veya "Choreutid Güveler" olarak bilinirler. "Metalik benekli" ismi, kanatlarında sıkça görülen parlak, yanardöner pullardan gelir.

Bu familya, erginlerinin canlı, sarsıntılı uçuşları ve dinlenirken kanatlarını kısmen açık tutma (bazen yukarı doğru "kabartma") alışkanlıklarıyla tanınır. Larvaları genellikle yaprakların dış yüzeyinde beslenir, yaprakları iskeletleştirir veya ipek ağlar içinde barınır. Taksonomik olarak kendi üstfamilyaları olan Choreutoidea içinde yer alırlar. Familya içerisinde nadiren de olsa süs bitkileri veya bazı meyve ağaçlarında lokal zararlı olabilen türler bulunmaktadır.

Aşağıda Choreutidae familyası hakkında detaylı bilgileri bulabilirsiniz:

Choreutidae – Metalik Benekli Güveler / Choreutid Güveler (Latince: Choreutidae, tip cinsi olan Choreutis'ten türemiştir. Choreutis kelimesi, Antik Yunanca "choreutēs" (χορευτής) = dansçı kelimesinden türediği düşünülmektedir. Bu, güvelerin sarsıntılı ve hareketli uçuşlarına veya bitki yüzeyindeki "dans eden" yürüyüşlerine atıfta bulunabilir. "-idae" eki, biyolojik sınıflandırmada familya düzeyini belirtir.)

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
Sınıf: Insecta – Böcekler
Takım: Lepidoptera – Kelebekler ve Güveler
Alttakım: Ditrysia
Üstfamilya: Choreutoidea (Bu familya kendi üstfamilyasına sahiptir.)
Familya: Choreutidae Stainton, 1858

Choreutidae, yaklaşık 20 kadar cins ve 400'den fazla tanımlanmış türe sahip küçük ila orta büyüklükte bir familyadır. Üç ana altfamilyaya ayrılır:

Choreutinae Stainton, 1858
Brenthiinae Pagenstecher, 1900
Millieriinae Heppner, 1982

Morfolojik Özellikler

Choreutidae familyası, genellikle küçük boyutları, parlak renkleri ve kendine özgü davranışlarıyla tanınır:

Boyut: Genellikle küçük güvelerdir. Kanat açıklıkları yaklaşık 5 ila 20 mm arasında değişir.
Erginler (İmagolar):Genel Görünüm: Vücutları narin ve incedir. Kanatları genellikle koyu renkli (siyah, kahverengi) olup, üzerinde belirgin metalik (parlak gümüş, bronz, altın, mavi-yeşil, beyaz) lekeler, şeritler veya benekler bulunur. Bu metalik işaretler, özellikle güveler ışıkta hareket ettiğinde göz alıcıdır.
Kanatlar: Ön kanatlar genellikle nispeten geniş, bazen düzensiz kenarlı ve uca doğru sivridir. Kanatlarda genellikle karmaşık desenler ve kırık çizgiler bulunur. Arka kanatlar ön kanatlara göre daha dardır ve her iki kanadın kenarlarında uzun saçaklar (cilia) bulunur.
Baş: Baş nispeten küçüktür. Gözler genellikle büyüktür.
Antenler: Antenler genellikle ince ve ipliksi (filiform) yapıdadır.
Ağız Parçaları: İyi gelişmiş, sarmal bir hortum (proboscis) bulunur. Labial palp'ler genellikle kısadır.
Dinlenme Durumu – Karakteristik Duruş: Dinlenirken kanatlarını genellikle vücutlarının üzerine kısmen açık ve hafifçe kalkık (bazen kabarık) bir şekilde tutarlar. Bazı türler, bitki yüzeyinde sarsıntılı, pivot hareketlerle yürürler.
Larvalar (Tırtıllar):Yaşam Tarzı: Larvalar, genellikle bitki yaprakları üzerinde çeşitli şekillerde beslenirler:
Yaprak İskeletleştiriciler: Birçok tür yaprakların üst veya alt yüzeyindeki parenkima dokusunu yer, geriye sadece damarlar ve diğer epidermis kalır.
Yaprak Rulo veya Ağ Yapıcılar: Larvalar genellikle ipekten ince bir ağ içinde veya yaprakları bükerek oluşturdukları bir rulonun içinde gizlenerek beslenirler.
Sap veya Çiçek Beslenicileri: Az sayıda tür, bitki saplarının veya çiçek kısımlarının içinde beslenebilir.
Konukçu Bitkiler: Çok çeşitli bitki familyalarından otsu ve odunsu bitkiler üzerinde beslenirler. Özellikle:
Urticaceae (ısırgangiller): Urtica (ısırgan otu) ve Parietaria (duvar fesleğeni) gibi türler.
Rosaceae (gülgiller): Elma, armut gibi meyve ağaçları.
Moraceae (dutgiller): Ficus (incir) türleri.
Asteraceae (papatyagiller)
Betulaceae (huşgiller)
Fabaceae (baklagiller)
Lamiaceae (nanagiller)
Sapindaceae (sabunagiller)
Morfoloji: Larvalar genellikle soluk renkli (yeşilimsi, sarımsı), ince yapılıdır ve vücutlarında genellikle küçük, belirgin noktalar (pinacula) bulunur.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol

Habitat: Choreutidae türleri, larvalarının konukçu bitkilerini bulabildikleri açık alanlar, orman kenarları, çayırlar, bahçeler, parklar ve tarım alanları gibi çeşitli habitatlarda yayılış gösterirler. Özellikle konukçu bitkilerinin yaygın olduğu yerlerde bulunurlar.
Ekolojik Rol:
Beslenme: Larvalar, konukçu bitkilerin yapraklarını veya diğer kısımlarını tüketerek bitki otçulları olarak ekosistemde rol alırlar.
Besin Zinciri: Larvaları ve erginleri, parazitoitler ve yırtıcılar için bir besin kaynağıdır. Bazı Brenthia cinsi üyelerinin, avcıları (özellikle sıçrayan örümcekler) taklit etmek için kanatlarında göz lekeleri bulunduğu ve bu sayede avcıları şaşırtarak kaçtıkları gözlemlenmiştir.
Bitki Sağlığı / Zararlı Potansiyeli: Choreutidae familyası genellikle büyük ölçekli tarımsal zararlıları içermez, ancak bazı türler lokal olarak belirli süs bitkileri veya meyve ağaçlarında zarar potansiyeline sahip olabilir:
Önemli Not: Familya içerisinde, özellikle süs bitkilerinde veya lokal tarım alanlarında zarar potansiyeli olan bazı türler bulunmaktadır:
Choreutis pariana (Elma Yaprak İskeletleyici Güvesi / Elma Yaprak Kurdu): Elma ve diğer gülgiller familyasından meyve ağaçlarının yapraklarında beslenir. Larvalar yaprakları iskeletleştirir, bu da fotosentezi azaltabilir ve genç ağaçlarda büyümeyi olumsuz etkileyebilir. Özellikle Batı Palearktik bölgede elma ağaçlarında görülür.
Choreutis nemorana (İncir Yaprak İskeletleyici Güvesi): İncir (Ficus carica) ağaçlarının yapraklarında beslenir. Larvalar yaprakların üst ve alt parenkima hücrelerini yer, bu da yapraklarda kıvrılma, renk değişimi, beslenme yaraları ve yırtılmalara neden olur. Özellikle incir bahçelerinde lokal olarak önemli bir zararlı olabilir.
Choreutis sexfasciella (Banyan Yaprak İskeletleyici Güvesi): Özellikle süs ficus türleri (Ficus microcarpa, F. benjamina) üzerinde zararlıdır. Larvalar yaprakları iskeletleştirir ve bu da süs bitkilerinin estetik değerini düşürür. Son yıllarda Akdeniz ülkeleri ve Kuzey Amerika'ya hızla yayılmıştır.
Bu türler, yoğun popülasyonlarda konukçu bitkilerde estetik hasara veya verim kaybına neden olabilir.

Davranış ve Yaşam Döngüsü

Ergin Davranışı: Choreutidae üyelerinin çoğu gündüzleri aktiftir (diurnal). Güneşli havalarda bitki örtüsü üzerinde sarsıntılı, zikzaklı uçuşlar yaparlar. Çiçekleri ziyaret ederek nektarla beslenebilirler. Bazı türler geceleri de ışık tuzağına gelebilir. Dinlenirken kanatlarını tipik olarak kısmen açık ve kalkık tutarlar.
Üreme: Dişi güveler, yumurtalarını larvalarının besleneceği uygun konukçu bitkinin yapraklarına tek tek veya küçük gruplar halinde bırakırlar.
Yaşam Döngüsü: Holometabol (tam başkalaşım) gösterirler; yumurta, larva (tırtıl), pupa ve ergin evrelerinden oluşur.
Larvalar: Yumurtadan çıkan genç larvalar, hemen konukçu bitki yaprağı üzerinde ipek bir ağ örerek veya yaprağı kıvırarak gizlenir ve beslenmeye başlarlar. Larval gelişim süresi türe ve çevresel koşullara bağlı olarak değişir. Birçok türde larva evresinde birkaç gömlek değiştirirler.
Pupa: Olgunlaşan larvalar, beslendiği yaprak üzerinde, genellikle bir ipek koza içinde pupa olurlar. Koza bazen yaprağın kıvrılmış kenarları arasına gizlenir.
Ergin Çıkışı: Erginler pupadan çıkarak çiftleşme ve yumurta bırakma amacıyla kısa bir ömür sürerler. Yıl içinde türüne ve bölgeye göre bir, iki veya daha fazla nesil verebilirler. Örneğin, Choreutis nemorana genellikle yılda iki nesil verir (Mayıs-Temmuz ve Ağustos-Ekim).

Dağılım

Choreutidae familyası, dünya genelinde kozmopolit bir yayılışa sahiptir. Tür çeşitliliği özellikle tropikal ve subtropikal bölgelerde yoğunlaşmıştır.

Türkiye'deki Varlığı ve Türler: Türkiye, çeşitli iklim tipleri ve zengin bitki örtüsü nedeniyle Choreutidae familyasına ait türler için uygun yaşam alanları sunar. Özellikle meyve bahçeleri, süs bitkisi alanları ve yabani bitki örtüsü olan bölgelerde bulunabilirler.
Choreutis nemorana (İncir Yaprak İskeletleyici Güvesi) Türkiye'de, özellikle Siirt ilinde incir ağaçlarında yaygın bir zararlı olarak tespit edilmiştir. Bu tür, yapraklarda kıvrılma ve beslenme zararı ile incir üreticileri için yeni bir sorun olarak kaydedilmiştir.
Türkiye'de Choreutis pariana ve Anthophila fabriciana (Isırgan Güvesi) gibi diğer Avrupa türlerinin de yayılış gösterdiği bilinmektedir.

Latince Adının Anlamı

"Choreutidae", familyanın tip cinsi olan Choreutis'ten türemiştir. Choreutis kelimesi, Antik Yunanca "choreutēs" (χορευτής) = dansçı kelimesinden türediği düşünülmektedir. Bu, güvelerin sarsıntılı ve hareketli uçuşlarına veya bitki yüzeyindeki "dans eden" yürüyüşlerine atıfta bulunabilir. "-idae" eki, biyolojik sınıflandırmada familya düzeyini belirtir.

İlginç Bilgiler

"Dans Eden" Güveler: Erginlerin bitki yüzeyinde sergilediği sarsıntılı, pivot hareketler ve kanatlarını kısmen açık tutma duruşları, onları diğer birçok güveden ayıran belirgin davranışlardır.
Metalik Pulların Göz Alıcılığı: Kanatlarındaki metalik pullar, özellikle ışık altında parıldayarak bu küçük güvelere çarpıcı bir güzellik katar.
Yırtıcı Taklitçiliği: Brenthia cinsindeki bazı türlerin, sıçrayan örümcekleri taklit etmek için kanatlarında göz lekeleri geliştirmesi, evrimsel adaptasyonun çarpıcı bir örneğidir.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

Efsane 1: Tüm küçük güveler birbirine benzer ve ayırt edilemez.
Gerçek: Choreutidae gibi familyalar, küçük boyutlarına rağmen kendilerine özgü morfolojik özellikler (metalik pullar, kanat desenleri) ve davranışlar (dinlenme duruşu, uçuş şekli) sergileyerek kolayca ayırt edilebilirler.
Efsane 2: Yaprakları iskeletleştiren zararlılar genellikle büyük tırtıllardır.
Gerçek: Choreutidae larvaları gibi küçük güve tırtılları da yaprakları iskeletleştirme gibi belirgin zararlara neden olabilir.
Efsane 3: Tüm güveler geceleri aktif olup ışığa gelir.
Gerçek: Choreutidae üyelerinin çoğu gündüz aktiftir ve bitki örtüsü üzerinde güneşli havada gözlemlenebilirler.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayvanları Uzmanı

Kaynaklar

Heppner, J. B., & Duckworth, W. D. (1981). Choreutidae: A New Family of Lepidoptera. Proceedings of the Entomological Society of Washington, 83(2), 221-236. (Familyanın tanımı ve taksonomisi.)
Nieukerken, E. J. van, et al. (2011). Order Lepidoptera Linnaeus, 1758. In: Zhang, Z.-Q. (Ed.) Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness. Zootaxa, 3148, 212-221. (Güncel sınıflandırma bilgileri.)
Rota, J. (2005). A review of the Choreutidae (Lepidoptera: Choreutoidea) of Europe. Nota lepidopterologica, 28(3/4), 221-255. (Avrupa türleri üzerine.)
Rota, J., & Wagner, D. L. (2006). A new explanation for Batesian mimicry in the genus Brenthia (Lepidoptera: Choreutidae). Journal of the Lepidopterists' Society, 60(4), 205-209. (Mimikri üzerine ilginç bir çalışma.)
KAPLAN, C., & DİLMEN, H. (2024). Choreutis nemorana (Hübner, 1799) (Lepidoptera: Choreutidae) Pest of Fig in Siirt Province. ISPEC Journal of Agricultural Sciences, 8(2), 422–430. (Türkiye'deki incir zararlısı üzerine güncel araştırma.)
Rittner, O., & Zikos, A. (2025). A cosmopolitan invader – Choreutis sexfasciella (Lepidoptera, Choreutidae) – in Cyprus: first record, molecular characterization, and a reared parasitoid. Nota Lepidopterologica, 48, 49-54. (Yeni zararlı türün yayılışı üzerine.)
Ellis, W. N. (2001-2025). Plant Parasites of Europe. (Türlerin konukçu bitkileri, beslenme alışkanlıkları ve hasarları üzerine geniş veri tabanı.)
Fauna Europaea – Choreutidae. (Avrupa'daki türlerin dağılımı ve taksonomisi.)
GBIF.org – Choreutidae family records. (Böcek taksonları hakkında geniş veri tabanı.)
Wikipedia – Choreutidae, Choreutis pariana, Choreutis nemorana. (Bilimsel bilgiler için genel referans ve çapraz kontrol.)
UKMoths – Choreutidae. (İngiltere'deki türler ve genel bilgiler.)
Keith Edkins - Own photo, Cambridge, UK