Coprinopsis picacea

Coprinopsis picacea

(Latince ad anlamı: “Alaca çulluk gibi” – şapkasının desenleri çulluk tüylerine benzetilmiştir.)

Tam Taksonomik Sınıflandırma

Alem: Fungi (Mantarlar)
Şube: Basidiomycota
Sınıf: Agaricomycetes
Takım: Agaricales
Familya: Psathyrellaceae
Cins: Coprinopsis
Tür: Coprinopsis picacea

Tanım ve Morfoloji

Coprinopsis picacea, çarpıcı desenli, mürekkep mantarı olarak bilinen bir türdür.

Şapka: 5–12 cm çapında, gençken yumurta biçiminde, yaşlandıkça konikleşir.
Siyah zemin üzerinde beyaz pullarla kaplıdır, bu nedenle “çulluk mürekkep mantarı” olarak da bilinir.
Lameller: Sık, serbest, önce beyaz, sonra pembemsi ve siyahlaşarak deliquescence (otokopali likenleşme) ile sıvılaşır.
Sap: 10–25 cm uzunluğunda, ince, beyaz, boş ve kırılgandır.
Spor Baskısı: Siyah
Koku: Hoş olmayan, biraz çürümüş benzeri.

Habitat ve Ekoloji

Ekolojik Tip: Saprotrof – ölü organik maddeleri parçalayarak yaşar.
Habitat: Yaprak döken orman altları, özellikle meşe ve kayın ağaçları çevresi; yol kenarlarında, çimenlik alanlarda.
Mevsim: İlkbahardan sonbahara kadar görülür.
Yayılım: Avrupa genelinde yaygındır, Türkiye'nin Karadeniz ve Marmara bölgelerinde nadir olarak kayıt altına alınmıştır.

Zehirlilik Durumu

Zehirli türdür.

Yenmesi kesinlikle önerilmez. Özellikle genç bireyleri Coprinus comatus (tüylü mürekkep mantarı) ile karıştırılabilir, bu da ciddi zehirlenmelere neden olabilir.

Zehirlenme Belirtileri

Kusma
Bulantı
Karın ağrısı
İshal
Baş dönmesi
Terleme
Nörolojik etkiler (nadiren)
Belirtiler genellikle tüketimden sonraki 30 dakika ile 3 saat arasında başlar.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

Kusturma önerilmez (mantar toksinleri mideyi terk etmeden daha önce emilmiş olabilir).
112 acil servis çağırılmalıdır.
Hasta sakin tutulmalı, zehirli olduğu düşünülen mantar örneği saklanmalıdır (tanı için önemlidir).
Aktif kömür uygulanabilir (erken dönemde).
Damar yolu açılarak sıvı desteği sağlanmalı.
Karaciğer fonksiyon testleri, böbrek fonksiyonu ve elektrolit düzeyleri izlenmelidir.
Semptomatik tedavi uygulanır.

Karıştırılabilecek Türler

Coprinus comatus (yenilebilir) – daha tüylü ve beyaz görünümlüdür.
Coprinopsis atramentaria – zehirli, özellikle alkolle birlikte alındığında ciddi reaksiyon verir.

İlginç Bilgiler

Şapka yaşlandıkça “mürekkep gibi akarak” erir; bu süreç, “deliquescence” olarak adlandırılır.
Eskiden bu türlerden elde edilen sıvılar, düşük kaliteli mürekkep olarak kullanılmıştır.
Kimi kaynaklar, bu türün hafif halüsinojen etkiler gösterebileceğini öne sürse de, bu bilimsel olarak doğrulanmamıştır.

İnsan İçin Zararlılık Durumu

Evet, zararlıdır.

Sindirim sistemini etkileyen zehirlenmelerin yanı sıra, karaciğer ve böbrek üzerine baskı yapabilir.

Kesinlikle tüketilmemelidir. Özellikle çocuklar ve yaşlılar için daha tehlikelidir.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

Efsane: Beyaz pullu şapkalı tüm mantarlar yenilebilir.
Gerçek: Bu türdeki beyaz pullar zehirsizliğin garantisi değildir. Coprinopsis picacea beyaz pullara sahip olmasına rağmen zehirlidir.
Efsane: Gençken yenirse sorun olmaz.
Gerçek: Zehirli mantarlar yaşına bakılmaksızın toksiktir. Genç bireylerin bile tüketimi risklidir.
Efsane: Sirkede kaynatılırsa toksinler gider.
Gerçek: Mantar toksinleri ısıya ve aside dayanıklıdır. Sirkeli suyla kaynatmak toksini etkisiz hale getirmez.
Efsane: Hayvanların yediği mantarlar insanlar için de güvenlidir.
Gerçek: Hayvanların sindirim sistemi farklıdır. İnsanlar için zehirli olan mantarlar onlar için zararsız olabilir.
Efsane: Şapkayı parmağınla bastırıp rengi değişirse zehirlidir.
Gerçek: Bu tür inanışların bilimsel hiçbir geçerliliği yoktur. Zehirlilik ancak tür teşhisi ile anlaşılır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

Jordan, M. (2004). The Encyclopedia of Fungi of Britain and Europe.
Phillips, R. (2006). Mushrooms.
Nilson, S., & Persson, O. (1977). Fungi of Northern Europe: Gill-Fungi.
Kaya, A., & Allı, H. (2020). Türkiye'de Doğal Mantarlar Üzerine Gözlemler. Türk Mikoloji Dergisi.