Galeus melastomus

Galeus melastomus, Köpekbalıkları takımı Carcharhiniformes içinde, Kedi Köpekbalığıgiller familyası Scyliorhinidae'ye ait, küçük boyutlu bir derin deniz köpekbalığıdır. Halk arasında Karaburun Kedi Köpekbalığı veya basitçe Kedi Balığı olarak bilinir ve Akdeniz'in en bol bulunan derin deniz köpekbalığı türlerinden biridir. Adını, belirgin şekilde koyu renkli (siyah) ağız içinden alır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Karaburun Kedi Köpekbalığı, Doğu Atlantik Okyanusu ve tüm Akdeniz'de yayılış gösterir. Türkiye'nin Akdeniz, Ege ve Marmara Denizi'nin derin su bölgelerinde oldukça yaygın ve baskın bir türdür. Yaşam alanı, genellikle kıta sahanlığının dış kenarından derin okyanus çukurlarına kadar uzanır.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
• Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
• Takım (Order):: Carcharhiniformes (Harharyaslar)
• Aile (Family):: Scyliorhinidae (Kedi Köpekbalığıgiller)
• Cins (Genus):: Galeus
• Tür (Species):: Galeus melastomus (Rafinesque, 1810)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

• Boyut: Küçük ve orta boy bir köpekbalığıdır; genellikle 50–90 cm uzunluğa ulaşır.
• Ağız İçi (Ayırt Edici Özellik): En önemli ayırt edici özelliği, ağız boşluğunun içinin koyu veya siyah pigmentli olmasıdır. Bu, ona "Karaburun" adını kazandırmıştır.
• Gözler: Yaşadığı karanlık ortama adaptasyon olarak oldukça büyük gözlere sahiptir.
• Vücut ve Kuyruk: Vücudu incedir. Kuyruk yüzgecinin (kaudal yüzgeç) üst kenarı boyunca, Galeus cinsinin diğer türlerinde olduğu gibi, testere benzeri küçük dermal dişçikler (küçük pulsu yapılar) bulunur.
• Renk: Sırtı genellikle açık grimsi kahverengi renkte olup, üzerinde hafifçe belli olan, koyu renkli küçük leke ve benek desenleri olabilir. Karın bölgesi beyazdır.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

• Habitat: Kıta sahanlığı ve yamaçlarının derin, bentik (dip) bölgelerini tercih eder. Genellikle 150 ila 1.200 metre arasındaki derinliklerde, yumuşak (çamurlu veya kumlu) dipler üzerinde bulunur.
• Davranış: Gece aktif olan, yavaş hareket eden bir dip avcısıdır. Genellikle avlanma ve besin arayışını karanlıkta gerçekleştirir.
• Diyet: Diyeti, bulunduğu derinliklere özgü küçük kemikli balıklar (özellikle fener balığı gibi), kafadanbacaklılar (mürekkep balığı, kalamar) ve derin deniz kabuklularından oluşur.
• Üreme: Yumurtlayan (ovipar) bir türdür. Dişiler, kayalık veya çamurlu diplere tutturulan, yumurta kapsülleri (denizkızı çantası) bırakır. Yumurta kapsülleri kahverengi-siyah renkte, kenarları kıvrımlı ve belirgin bir şekle sahiptir.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

• Koruma Durumu: Yaygın dağılımı ve popülasyon yoğunluğu nedeniyle, küresel olarak IUCN tarafından "Asgari Endişe" (Least Concern - LC) olarak sınıflandırılmıştır. Ancak, Akdeniz'in derin deniz popülasyonları üzerindeki tehditler dikkate alınmalıdır.
• Tehditler: Yaşadığı derinlik aralığı, Akdeniz'deki yoğun dip trol avcılığı bölgeleriyle büyük ölçüde örtüşmektedir. Bu nedenle, ticari değeri düşük olmasına rağmen, derin deniz trol ağlarının birincil yan avlarından (bycatch) biridir. Dip trolünün neden olduğu habitat bozulması da (özellikle yumurtlama alanlarında) önemli bir tehdittir.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

• Kaynaklar:
• Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
• Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
• Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.
• Fowler, S. L., Valdes, J., Orue-Echevarria, D. & J. D. Dulvy. (2018). Galeus melastomus. The IUCN Red List of Threatened Species 2018.
• Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/11568714