Gasterosteus aculeatus
Genel Özellikler
Gasterosteus aculeatus, Türkçede “Dikenli Deniz Jilesi” veya “Deniz Kirpisi” olarak bilinen, Gasterosteidae familyasına ait küçük bir balık türüdür. Gövdesi yanlardan basıktır ve sırtında 3–4 keskin dikenli yüzgeç bulunur. Ortalama boyu 4–7 cm arasındadır. Vücut rengi genellikle yeşilimsi-kahverengi tonlarda olup, yanlarda açık renkli noktalar ve bazen metalik yansımalar görülür. Tatlı, acı ve tuzlu su ortamlarında yaşayabilen euryhalin bir türdür.
Taksonomi
- Alem: Animalia
- Şube: Chordata
- Sınıf: Actinopterygii
- Takım: Gasterosteiformes
- Familya: Gasterosteidae
- Cins: Gasterosteus
- Tür: Gasterosteus aculeatus
Eski ve Yeni Adları
- Geçerli Adı: Gasterosteus aculeatus
- Eski Adları / Sinonimler: Bazı eski kaynaklarda Gasterosteus leiurus olarak da geçmektedir.
Dağılım ve Habitat
Gasterosteus aculeatus, Kuzey Atlantik, Baltık Denizi, Karadeniz ve Akdeniz’in bazı bölgelerinde yayılış gösterir. Türkiye’de Marmara, Karadeniz ve Ege kıyılarında bulunur. Tatlı su akarsularından, lagün ve sığ deniz kıyılarına kadar farklı habitatlarda yaşayabilir. Bitki örtüsü ve taşların arasında kamufle olarak beslenir.
Mitolojik ve Kültürel Bilgiler
Deniz jilesi halk arasında sık gözlemlenmediği için özel bir kültürel anlam taşımamaktadır. Ancak küçük boyutu ve dikenli yapısı nedeniyle biyoloji ve ekoloji araştırmalarında sıkça referans alınan bir türdür.
Ekoloji ve Davranış
Omurgasızlar, küçük kabuklular ve plankton ile beslenir. Sığ sularda bitki örtüsüne yakın bölgelerde yaşar. Sıcaklık ve tuzluluk toleransı yüksektir, bu nedenle euryhalin bir tür olarak farklı su ortamlarında hayatta kalabilir. Üreme döneminde erkek bireyler yuva yapar ve dişilerin yumurtalarını korur.
Doğru Bilinenler ve Yanlış Bilinenler
- Doğru: Tatlı ve tuzlu suya adapte olabilen bir türdür.
- Yanlış: Küçük boyutundan dolayı zararsız olduğu düşünülür; oysa sırt dikenleri elle tutulduğunda hafif yaralanmalara neden olabilir.
Zehir Durumu
ZEHİRLİ DEĞİLDİR. İnsan sağlığı açısından herhangi bir toksik etkisi yoktur.
Araştırma ve Kaynak
Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
- Froese, R. & Pauly, D. (eds.) (2025). FishBase.
- Wootton, R.J. (1984). A Functional Biology of Sticklebacks. University of California Press.
- Whitehead, P.J.P. et al. (1986). Fishes of the North-eastern Atlantic and the Mediterranean. UNESCO.
Fotoğtaf: https://www.inaturalist.org/photos/244775846
© Riccardo Novaga
