Heliophanus feltoni

Harika bir örümcek türü olan Heliophanus feltoni, Salticidae familyasına yani **"Zıplayan Örümcekler"**e ait bir türdür. Bu örümcekler, adından da anlaşılacağı gibi, avlarını yakalamak için zıplama yeteneklerini kullanan, keskin görüşlü ve çevik avcılardır. "Feltoni" tür adı, Alman araknolog Wolfgang Nentwig'in eşi ve meslektaşı olan Dr. L. Felton'ın anısına verilmiştir.

Heliophanus feltoni, Salticidae familyasına ait küçük boyutlu, zehirli bir örümcek türüdür. İlk kez 1989 yılında Jerzy Prószyński tarafından tanımlanmıştır.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Heliophanus feltoni'nin bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Familya (Family): Salticidae Blackwall, 1841 (Zıplayan Örümcekler)
• Cins (Genus): Heliophanus C.L. Koch, 1833
• Tür (Species): Heliophanus feltoni Prószyński, 1989

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Heliophanus feltoni, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre öncelikle Türkiye ve Yunanistan'ın bazı adalarından (Doğu Ege Adaları) kaydedilmiştir. Bu durum, türün nispeten dar bir yayılıma sahip, özellikle Doğu Akdeniz'e özgü bir tür olduğunu düşündürmektedir.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır. Türkiye'nin örümcek faunası listelerinde yer almakta olup, özellikle Ege ve Akdeniz kıyı bölgelerimizdeki gözlem kayıtları bulunmaktadır. Bu da türün Türkiye'nin Akdeniz iklimine sahip alanlarında yayılış gösterdiğini teyit etmektedir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Küçük boyutlu bir zıplayan örümcektir. Genellikle vücut uzunluğu 2.5 ila 4 mm civarındadır.
• Gövde Yapısı ve Renk: Kompakt ve genellikle parlak, metalik renkli bir vücut yapısına sahiptir. Heliophanus cinsinin çoğu türü gibi, bu türün de karapaksta (baş-göğüs kısmı) veya karın (opisthosoma) üzerinde metalik, genellikle bakır veya bronz tonlarında parlaklıklar göstermesi olasıdır. Bu parlaklıklar özellikle erkeklerde daha belirgin olabilir ve ışık altında oldukça dikkat çekici hale gelirler.
• Erkek: Genellikle parlak siyah veya koyu kahverengi, metalik parıltılı bir karapaks ve karna sahiptir. Göz çevresinde veya karapaksın kenarlarında açık renkli tüyler bulunabilir. Palpler (ön ayak benzeri duyu organları) belirgin ve genellikle koyu renklidir.
• Dişi: Dişiler genellikle erkeklere göre daha az parlak olabilir ve karınlarında daha belirgin açık renkli desenler veya bantlar bulunabilir. Genel renkleri kahverengi veya grimsi tonlarda olabilir.
• Gözler: Salticidae familyasının en karakteristik özelliği olan güçlü gözlere sahiptirler. Ön ortadaki iki büyük göz, avı hassas bir şekilde takip etmelerini sağlayan üç boyutlu görme yeteneği sunar. Diğer altı göz çevresel hareketleri algılar ve geniş bir görüş alanı sağlar.
• Ayırt Edici Özellikler:Vücudundaki metalik parlaklık (Heliophanus cinsinin genel özelliğidir).
• Diğer Heliophanus türlerinden kesin ayrımı, özellikle erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının detaylı incelenmesini gerektirir. Bu yapısal özellikler, örümcek taksonomisindeki anahtar ayırt edici faktörlerdir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayvanı Bilimcisi'nin görüşleri: "Heliophanus feltoni gibi zıplayan örümcekler, genellikle güneşli ve açık habitatlarda avlanırlar. Vücutlarındaki metalik yansımalar, hem kamuflaj hem de çiftleşme sırasındaki görsel sinyaller için önemli olabilir. Bu küçük avcılar, ekosistemdeki küçük böcek popülasyonlarının dengelenmesinde önemli bir rol oynarlar. İnsanlar için kesinlikle tehlikeli değillerdir; zehirleri sadece avları üzerinde etkilidir ve insan sağlığına hiçbir risk oluşturmazlar."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yaşam Tarzı: Heliophanus feltoni da diğer zıplayan örümcekler gibi aktif ve gezgin avcılardır. Avlarını yakalamak için ağ kurmazlar. Genellikle gündüz aktiftirler ve güneşli saatlerde avlanırlar.
• Avlanma Davranışı: Mükemmel görme yeteneklerini kullanarak avlarını (küçük böcekler, sinekler ve diğer eklembacaklılar) tespit ederler. Avlarına gizlice yaklaşır, ardından hızlı ve güçlü bir zıplamayla üzerlerine atlayarak yakalarlar. Zıplamadan önce kendilerini bir güvenlik ipliğiyle (ipek iplik) sabitlemeleri, olası bir düşüşte veya avı kaçırmaları durumunda geri dönmelerini sağlar.
• Yuva Yapısı ve Üreme: Dişiler, yumurta keselerini (kokon) genellikle bitki saplarının arasına, taşların altına veya diğer korunaklı yerlere, ipekten yapılmış koruyucu bir yuvaya bırakır ve yavrular çıkana kadar onları korurlar.
• Habitat Tercihi: Türkiye ve Yunanistan'ın kıyı bölgelerindeki yayılışı göz önüne alındığında, genellikle kuru ve güneşli otlakları, çalılıkları, taşlık alanları, makilikleri ve açık ormanlık alanların kenarlarını tercih ettiği tahmin edilebilir. Toprak seviyesine yakın bitki örtüsü üzerinde, yaprakların veya taşların arasında avlanırken veya saklanırken görülebilirler.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Heliophanus feltoni de zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Salticidae familyasındaki hiçbir tür insan için tehlikeli değildir. Heliophanus feltoni'nin de ısırık olasılığı çok düşüktür çünkü çeneleri küçüktür ve genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler. Isırık olsa dahi, insan üzerinde hafif kaşıntı dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayvanı Bilimcisi'nin görüşleri: "Zıplayan örümceklerin zehirleri insanlar üzerinde ciddi bir etki yaratmaz. Bir arı sokması veya sinek ısırığı gibi lokal, geçici semptomlar dışında bir sağlık riski oluşturmazlar. Bu küçük avcılar, doğanın biyoçeşitliliğinin önemli bir parçasıdır ve zararlı böceklerin kontrolünde değerli bir görev üstlenirler. Rahatsız edilmedikleri sürece insanlara saldırmazlar."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kızarıklık veya hafif kaşıntı görülebilir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
3. araneae - Heliophanus feltoni - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı ve erkek ile dişi özellikleri hakkında bilgi.
4. Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/2349/Heliophanus_feltoni (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
5. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
6. Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2171897 (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
7. The checklist of the spiders of Turkey - Danışman T, Kunt K B, Özkütük R S, Coşar İ (2024a): Türkiye örümcek faunası güncel listesi.
8. Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
9. Fotoğraf:https://www.inaturalist.org/photos/84911767