Heptranchias perlo

Heptranchias perlo, Köpekbalıkları takımı Hexanchiformes içinde, İnek Köpekbalığıgiller familyası Hexanchidae'ye ait, ilkel bir derin deniz köpekbalığı türüdür. Halk arasında Sivriburun Yedi Solungaçlı Köpekbalığı olarak bilinir ve adını, modern köpekbalıklarının çoğunda bulunan beş solungaç yarığının aksine, yedi adet solungaç yarığına sahip olmasından alır. Bu durum, türün evrimsel açıdan daha eski bir soydan geldiğini gösterir.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Sivriburun Yedi Solungaçlı Köpekbalığı, dünya genelinde tropikal ve ılıman suların derinliklerinde kozmopolit bir dağılıma sahiptir. Atlantik, Hint ve Pasifik Okyanuslarının yanı sıra tüm Akdeniz'in de derin sularında bulunur. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz'deki kıta yamacı ve yamaç dışı derin bölgelerinde görülen yerleşik bir türdür. Kıyısal balıkçılık için hedef değildir, ancak derin deniz avcılığının yan avlarından biri olabilir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)

Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)

Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)

Takım (Order):: Hexanchiformes (İnek Köpekbalıkları - İlkel Köpekbalıkları)

Aile (Family):: Hexanchidae (İnek Köpekbalığıgiller)

Cins (Genus):: Heptranchias

Tür (Species):: Heptranchias perlo (Bonnaterre, 1788)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

Boyut: Orta büyüklükte, ince yapılı bir köpekbalığıdır; maksimum 1.4 metre uzunluğa ulaşır.

Solungaç Yarığı Sayısı (Ayırt Edici Özellik): En belirgin ve türü tanımlayan özelliği, başının her iki yanında yedi adet solungaç yarığının bulunmasıdır. Bu, ona diğer köpekbalığı türleri arasında ilkel bir görünüm verir.

Kafa ve Gözler: Burnu uzun ve sivri bir şekle sahiptir. Derin deniz yaşamına adaptasyon olarak gözleri büyüktür ve genellikle parlak yeşil renktedir.

Dişler: Alt çenedeki dişler, avlarını kesmek ve kavramak için mükemmel olan tarak benzeri, geniş ve eğimli bir yapıya sahiptir. Üst çenedeki dişler ise daha küçüktür.

Yüzgeçler: Sadece tek bir küçük sırt yüzgeci bulunur ve vücudun oldukça gerisinde kuyruğa yakın konumlanmıştır.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

Habitat: Kıta sahanlığının dış kenarı, kıta yamacı ve okyanusun derinliklerini tercih eder. Genellikle 200 ila 1000 metre arasındaki derinliklerde, bentik (dip) ve yarı-pelajik (su kolonunda) yaşam sürer. Geceleri avlanmak için daha sığ sulara doğru dikey göç yapabilir.

Davranış: Çoğunlukla gececil (noktürnal) bir avcıdır. Yalnız yaşamayı tercih eder ve güçlü, çevik bir yüzücüdür.

Diyet: Diyeti, bulunduğu derinliklere özgü kemikli balıklar (özellikle fener balığı gibi), kalamarlar, karidesler ve küçük köpekbalıkları ve vatozları içerir. Alt çenesindeki tarak benzeri dişler, yumuşak dokulu avları kolayca kesmesine olanak tanır.

Üreme: Yumurtadan çıkan yavruları doğurur (ovovivipar). Embriyolar yumurta içinde gelişir ancak anne vücudu içinde kalarak canlı doğar. Tek bir doğumda oldukça yüksek sayıda (9 ila 20'nin üzerinde) yavru dünyaya getirebilir.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

Koruma Durumu: Yavaş büyüme hızı ve geç cinsel olgunlaşma (diğer köpekbalıklarına göre daha yavaştır) nedeniyle avcılık baskısına karşı hassastır. Küresel olarak IUCN tarafından "Tehdide Yakın" (Near Threatened - NT) kategorisinde sınıflandırılmıştır.

Tehditler: Yaşadığı derinlik aralığı, yoğun derin deniz trolü ve uzun olta balıkçılığı faaliyetleriyle örtüşmektedir. Ticari değeri düşük olmasına rağmen, bu avcılık yöntemlerinin yan avı (bycatch) olarak yakalanması ve habitatının bozulması tür için başlıca tehditleri oluşturur.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:
Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.
Finucci, B. (2020). Heptranchias perlo. The IUCN Red List of Threatened Species 2020.
Not: Dikenli Köpekbalığı (Squalus acanthias) ile karıştırılmaması gerekir. Boru Köpekbalığı (Galeorhinus galeus) da bazen bu isimle anılır.