Lepidosauria

Lepidosauria üst takımı, yaşayan tüm kertenkele, yılan ve Yeni Zelanda'ya özgü tuatara türlerini içeren, sürüngenler sınıfının en kalabalık ve en başarılı gruplarından biridir. Bu taksonomik grup, "pullu sürüngenler" anlamına gelir ve üyelerinin ortak evrimsel özelliklerini yansıtır. Günümüz sürüngen çeşitliliğinin büyük bir kısmı bu üst takımdan gelmektedir.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Lepidosauria, dünyadaki omurgalı canlıların en çeşitli gruplarından birini temsil eder. Vücutlarında pullu bir deriye sahip olmaları, periyodik olarak deri değiştirmeleri (ekdizis) ve bazı türlerde çatallı dilin koku alması gibi ortak özellikler taşırlar.

• Fiziksel ve Evrimsel Özellikler:
• Deri Değiştirme: Tüm üyeleri, büyüme sırasında ve hasarlı deriyi yenilemek için düzenli olarak deri değiştirir.
• Kuyruk Koparma (Ototomi): Kertenkelelerin birçoğu, tehlike anında kuyruklarını kopararak yırtıcılardan kaçabilir.
• Gelişmiş Duyu Organları: Yılanların ve bazı kertenkelelerin çatallı dilleri, havadan koku ve kimyasal ipuçlarını toplayarak çevrelerini anlamalarına yardımcı olur.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
• Sınıf (Class): Reptilia (Sürüngenler)
• Üst Takım (Superorder): Lepidosauria (Pul Sürüngenler)
• Alt Takımlar:
• Rhynchocephalia: Sadece Yeni Zelanda'da yaşayan tuataraları içerir.
• Squamata: Modern kertenkeleler ve yılanları içerir.

2. Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Lepidosauria üst takımına ait canlılar, Antarktika hariç hemen hemen tüm kıtalarda bulunur.

• Türkiye'deki Durumu: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin bildirdiğine göre, Türkiye'nin sürüngen faunası neredeyse tamamen Lepidosauria'nın Squamata alt takımı üyelerinden oluşur. Türkiye, bu alt takımın çok sayıda kertenkele ve yılan türüne ev sahipliği yapar.
• Habitat Tercihi: Karasal, ağaçta, suda veya yeraltında yaşayan türleri bulunur. Çöllerden tropikal ormanlara, dağlık alanlardan sulak arazilere kadar çok çeşitli habitatlara adapte olmuşlardır.

3. Yaşam Döngüsü ve Davranışsal Özellikler

• Davranış: Bu gruptaki türler, gündüz veya gece aktif olabilen canlılardır. Beslenme, avlanma ve üreme davranışları türlere göre büyük farklılıklar gösterir.
• Beslenme: Etçil (böcekler, kemirgenler), otçul ve omnivor (hem etçil hem otçul) beslenen türleri vardır.
• Üreme: Hem yumurtlayarak (ovipar) hem de canlı doğum yaparak (vivipar) çoğalan türler bulunur.

4. Tehlike Durumu, Alerji Durumu ve Tedavi Prosedürleri

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin belirttiğine göre:

• Zehir Durumu: Lepidosauria üst takımı, zehirli yılanları (örneğin kobra, engerek) ve zehirli kertenkeleleri (Gila canavarı, boncuklu kertenkele) içerir. Ancak, bu grubun büyük çoğunluğu zehirsizdir.
• Alerji Durumu: Bu üst takımın genel olarak insanlarda bilinen bir alerjik reaksiyona neden olduğuna dair bir bilgi yoktur.
• Tedavi Prosedürleri: Zehirli bir türle karşılaşma durumunda, derhal tıbbi yardım alınması gereklidir. Zehirsiz türlerle temas durumunda ise yaranın temizlenmesi ve dezenfekte edilmesi yeterlidir.

5. Ekolojik Rolü ve Koruma Durumu

• Ekolojik Rolü: Lepidosauria üyeleri, bulundukları ekosistemde hem avcı hem de av olarak hayati bir rol oynarlar. Zararlı böcek ve kemirgen popülasyonlarını kontrol altında tutarak ekolojik dengeye katkıda bulunurlar.
• Koruma Durumu: Çoğu türün durumu "Asgari Endişe" statüsünde olsa da, habitat kaybı, kirlilik ve iklim değişikliği gibi tehditler nedeniyle birçok türün popülasyonu giderek azalmaktadır.

Kaynaklar:

• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
• The Reptile Database
• IUCN Kırmızı Listesi (Uluslararası Doğa Koruma Birliği)
• Herpetoloji Alanında Yayınlanmış Bilimsel Makaleler
• Türkiye Sürüngenleri ve Amfibileri Veri Tabanı
• Fotoğraf: https://tr.wikipedia.org/wiki/Lepidosauria#/media/Dosya:Bronchocela_sp.jpg