Linaria cannabina

Linaria cannabina, ötücü kuşlar takımı Passeriformes içinde, ispinozlar familyası Fringillidae'ye ait, küçük ve hareketli bir kuş türüdür. Halk arasında Ketenkuşu veya Keten Tohumu İspinozu olarak bilinir ve bu adı, özellikle keten tohumu olmak üzere, yabani tohumlarla beslenme alışkanlığından alır. Keyifli, akıcı ötüşü ve erkeğin üreme dönemindeki çarpıcı kırmızı rengiyle tanınır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Ketenkuşu, Avrupa'dan Kuzey Afrika'ya ve Batı Asya'ya kadar uzanan geniş bir yayılıma sahiptir. Kuzeyde üreyen popülasyonları göçmendir, ancak Türkiye'deki popülasyonlar genellikle yerleşik veya kısa mesafeli göçmen olup, ülkenin hem üreme hem de kışlama alanlarında bulunur.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
• Sınıf (Class): Aves (Kuşlar)
• Takım (Order):: Passeriformes (Ötücü Kuşlar)
• Aile (Family):: Fringillidae (İspinozgiller)
• Cins (Genus):: Linaria
• Tür (Species):: Linaria cannabina (Linnaeus, 1758)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

• Boyut: Küçük bir ispinoz türüdür, yaklaşık 13–14 cm uzunluğundadır. Kuyruğu nispeten uzundur.
• Erkek (Üreme Dönemi): Yetişkin erkeklerin tüy deseni oldukça ayırt edicidir: Başları gridir, sırtları kırmızımsı-kahverengidir ve göğüs ile alın kısımlarında parlak kızıl-kırmızı (karmen) lekeler belirir. Bu çarpıcı renkler, üreme mevsiminde en belirgin halini alır.
• Dişi ve Kış Tüyleri: Dişilerde ve üreme dönemi dışındaki erkeklerde kırmızı renklenme yoktur. Genel olarak kahverengi-çizgili ve daha soluk görünümlüdürler.
• Gaga: Tohumları kırmak için uygun, kısa, kalın ve konik bir gagaya sahiptir.
• Kanatlar: Kanatlarında ve kuyruğunda belirgin beyaz alanlar bulunur, bu da uçuş sırasında kolayca tanınmasını sağlar.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

• Habitat: Açık ve tarımsal alanları, çalılıkları, çitleri, funda topraklarını, genç ağaçlandırma alanlarını ve kıyı çalılıklarını tercih eder. Yoğun ve kapalı ormanlık alanlardan kaçınır.
• Davranış: Üreme mevsimi dışında son derece sosyaldir. Genellikle diğer ispinoz türleriyle karışık, büyük sürüler halinde toplanır ve beslenir.
• Beslenme: Diyeti neredeyse tamamen küçük tohumlardan oluşur. Adının kaynağı olan keten tohumu (Linum usitatissimum) başta olmak üzere, yabani ot tohumları ve diğer küçük tohumları tüketir. Bu nedenle tarım zararlısı olarak görülmez, aksine yabani ot tohumlarını temizlediği için faydalı olabilir.
• Şarkı: Neşeli, hızlı tempolu, melodik tril ve cıvıltıları içeren karmaşık ve hoş bir şarkıya sahiptir. Genellikle yüksek bir çit veya çalı tepesinden öter.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

• Koruma Durumu: Küresel olarak IUCN tarafından "Asgari Endişe" (Least Concern - LC) olarak sınıflandırılmıştır. Ancak Batı Avrupa gibi bazı bölgelerde, yoğun tarım uygulamaları ve habitat kaybı nedeniyle popülasyonları ciddi düşüşler yaşamıştır.
• Tehditler:
• Çitlerin Kaldırılması: Yaşam ve yuvalama alanı olarak kullandığı çitlerin ve çalılıkların tarımsal yoğunlaşma amacıyla ortadan kaldırılması.
• Yabani Ot İlaçları: Tohum kaynağı olan yabani otların vejetasyon kontrolü amacıyla kullanılan kimyasallar nedeniyle besin kaynaklarının azalması.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

• Kaynaklar:
• Svensson, L., Mullarney, K., & Zetterström, D. (2009). Collins Bird Guide. HarperCollins.
• Cramp, S. (Ed.). (1994). Handbook of the Birds of Europe, the Middle East and North Africa: The Birds of the Western Palearctic. Oxford University Press.
• BirdLife International. (2018). Linaria cannabina. The IUCN Red List of Threatened Species 2018.
• Fotoğraf: Can KARAYEL