Motacilla citreola

Motacilla citreola, ötücü kuşlar takımı Passeriformes içinde, kuyruksallayangiller familyası Motacillidae'ye ait, küçük ve çarpıcı bir kuştur. Halk arasında Sarı Başlı Kuyruksallayan olarak bilinir ve adını, özellikle erkeklerdeki parlak sarı renkli kafasından alır (citreola Latince'de limon sarısı anlamına gelir). Diğer kuyruksallayanlar gibi, sürekli sallanan uzun kuyruğuyla tanınır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Sarı Başlı Kuyruksallayan, Palearktik bölgenin doğu Avrupa'dan Orta Asya'ya kadar uzanan sulak alanlarında ürer. Kışlamak için büyük ölçüde güneye, özellikle Hindistan ve Güneydoğu Asya'ya göç eden uzun mesafeli göçmen bir türdür. Türkiye için geçiş göçmeni (transit) ve nadiren kış ziyaretçisi statüsündedir; Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da bazı üreme kayıtları mevcuttur.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
• Sınıf (Class): Aves (Kuşlar)
• Takım (Order):: Passeriformes (Ötücü Kuşlar)
• Aile (Family):: Motacillidae (Kuyruksallayangiller)
• Cins (Genus):: Motacilla
• Tür (Species):: Motacilla citreola Pallas, 1776

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

• Boyut: Yaklaşık 15–18 cm uzunluğunda, ince yapılı ve zarif bir kuştur.
• Erkek (Üreme Dönemi): En çarpıcı morfolojik özelliği, parlak sarı renkli başı (alın, tepe ve yanaklar dahil) ve göğsüdür. Boynunun arkasında ve sırtının üst kısmında siyah bir çizgi veya yaka bulunur. Sırtı gridir.
• Dişi ve Kış Tüyleri: Dişilerde ve üreme dönemi dışındaki erkeklerde sarı renk çok daha soluk ve yaygın değildir; başları daha çok sarımsı-gri tonlardadır. Genellikle Gri Kuyruksallayan (M. cinerea) veya farklı Altınbaşlı Kuyruksallayan (M. flava) alt türleriyle karıştırılabilir.
• Kuyruk: Cinsin tüm üyelerinde olduğu gibi uzun olup, kuyruğunu sürekli olarak aşağı-yukarı sallar (kuyruksallayan davranışı).

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

• Habitat: Islak çayırlar, bataklıklar, yüksek otlu veya sazlık sulak alanlar ve nehir kıyıları gibi suyun bol olduğu ortamları tercih eder. Suya yakın, yoğun otlaklarda yuva yapar.
• Beslenme: Diyeti esas olarak sucul ve karasal böcekler (sinekler, böcek larvaları) ve diğer küçük omurgasızlardan oluşur.
• Davranış: Çok aktiftir ve beslenirken sürekli hareket eder. Kuyruğunu sürekli sallamasının, böcekleri ürkütmek veya tür içi iletişim için kullanıldığı düşünülmektedir.

4. Koruma Durumu ve Önemi

• Koruma Durumu: Küresel popülasyonu geniş ve stabil kabul edildiği için IUCN tarafından "Asgari Endişe" (Least Concern - LC) olarak sınıflandırılmıştır. Ancak yerel olarak sulak alanların kaybına karşı hassastır.
• Ekolojik Rolü: Sulak alanların böcek popülasyonlarını kontrol altında tutarak ekosistem sağlığına katkıda bulunur. Sazlık ve bataklık habitatlarının bütünlüğünün önemli bir göstergesidir.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

• Kaynaklar:
• Svensson, L., Mullarney, K., & Zetterström, D. (2009). Collins Bird Guide. HarperCollins.
• Cramp, S. (Ed.). (1988). Handbook of the Birds of Europe, the Middle East and North Africa: The Birds of the Western Palearctic. Oxford University Press.
• BirdLife International. (2016). Motacilla citreola. The IUCN Red List of Threatened Species 2016.