Nettastoma melanurum
Nettastoma melanurum
Siyah Kuyruklu Derin Deniz Yılan Balığı
(Latince anlamı: Nettastoma = “ağzı geniş”; melanurum = “siyah kuyruklu”)
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia – Hayvanlar
- Şube: Chordata – Kordalılar
- Sınıf: Actinopterygii – Işın yüzgeçliler
- Takım: Anguilliformes – Yılanbalığımsılar
- Familya: Nettastomatidae – Kamçı kuyruklu yılanbalıkları
- Cins: Nettastoma
- Tür: Nettastoma melanurum Rafinesque, 1810
Fiziksel Özellikler
- Vücut: Uzun, ince, ipeksi yapı; kamçı şeklinde kuyruk
- Boy: Genellikle 60–100 cm; maksimum 120 cm
- Baş: Sivri uçlu, üst çene ileri uzanır
- Ağız: Geniş ve yukarı doğru açılan, uzun dişli
- Göz: Küçük, yuvarlak, derin deniz yaşamına uygun
- Renk: Gri veya kahverengimsi vücut, uç kısımlara doğru koyulaşır
- Kuyruk: Ucu siyah, yüzgeçsiz; karakteristik adlandırma buradan gelir
Habitat ve Yayılım
- Benthik (dipte) ve batidemersal (dip üstü) tür
- 200–1.700 metre arasında yaşar
- Atlantik Okyanusu’nda geniş yayılış: Kuzey Denizi’nden Afrika açıklarına kadar
- Akdeniz’in batısında ve ortasında gözlenmiştir
- Türkiye denizlerinde nadir, ancak potansiyel varlık gösterir (özellikle Doğu Akdeniz derin sularında)
Beslenme
- Dip omurgasızları ve küçük balıklarla beslenir
- Geniş ağız ve diş yapısıyla ani atakla avlanır
- Aktif avcıdır; kum üstü ve etrafında dolaşır
Üreme ve Yavru Gelişimi
- Leptocephalus tipi larvalar üretir
- Larvalar şeffaf, yassı, pelajik
- Yavru bireyler yüzeye yakın sularda gelişim gösterir
- Üreme biyolojisi az bilinir; olasılıkla derin açık denizlerde gerçekleşir
Davranış ve Yaşam Döngüsü
- Tekil ve yerleşik bireyler
- Saldırgan değil, ancak hızlı tepki verir
- Genellikle gömülmez, kum üstünde yavaş yüzer
- Dip trollerinde zaman zaman yakalanır
Ekolojik Rol
- Orta seviye bentopelajik yırtıcı
- Derin deniz ekosistemlerinde omurgasız ve balık populasyonlarını kontrol eder
- Oksijen azlığına uyumlu yapısıyla ekstrem koşullarda yaşamı destekler
İnsana Zararlılık Durumu
- İnsana karşı zararsızdır
- Derin yaşadığı için insanla doğrudan teması yoktur
- Zehirli değildir
- Ticari değeri çok düşüktür; araştırmalarda biyolojik çeşitlilik göstergesi olarak önemlidir
Kültürel/Tıbbi Notlar ve İlginç Bilgiler
- “Siyah kuyruk” özelliği nedeniyle bazı bölgelerde “gece kuyruğu” olarak adlandırılır
- Ağız yapısı nedeniyle “şeytan çeneli yılanbalığı” adını almıştır
- yüzyılda batiskaflarla ilk keşfedilen derin deniz yılanbalığı türlerinden biridir
- Derin deniz biyolojisi açısından taksonomik önemi büyüktür
Türkiye’deki Varlığı
- Türkiye denizlerinde doğrudan gözlem kaydı yoktur
- Ancak Doğu Akdeniz’in 700+ m derinliklerinde var olma ihtimali yüksektir
- Yunan kıyılarında (Rodos açıkları) örneklenmiş olması nedeniyle Türkiye için potansiyel yayılım alanı olarak kabul edilir
- Eski kaynaklarda Leptocephalus melanurus olarak da anılmıştır
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- Efsane: “Bu tür kördür.”
- Gerçek: Derin denize uyumlu küçük gözleri vardır, tamamen kör değildir.
- Efsane: “Siyah kuyruk kısmı zehirlidir.”
- Gerçek: Renk sadece pigmentasyondur, zehirli değildir.
- Efsane: “Deniz yılanlarının atasıdır.”
- Gerçek: Yılanlar (sürüngenler) ile akrabalığı yoktur; tamamen balıktır.
- Efsane: “Kuyruğu düşerse ikiye ayrılır.”
- Gerçek: Vücudu parçalanırsa yaşamı sonlanır; rejenerasyon yeteneği yoktur.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar
- Froese, R. & Pauly, D. (2024). FishBase: Nettastoma melanurum
- Nielsen, J.G. & Merrett, N.R. (1992). Deep-Sea Eels of the North Atlantic
- Bilecenoğlu, M. et al. (2014). Türkiye Deniz Balıkları Rehberi
- Sulak, K.J. (1997). Nettastomatidae species review
