Notacanthidae

Notacanthidae

Diken Sırtlı Yılan Balıkları

(Latince anlamı: Notacanthus = “sırt dikeni”)

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Chordata – Kordalılar
• Sınıf: Actinopterygii – Işın yüzgeçliler
• Takım: Notacanthiformes
• Familya: Notacanthidae – Diken sırtlı yılan balıkları

Fiziksel Özellikler

• Vücut uzun, yılan balığını andırır
• Uzun sırt yüzgeci, dikenli ışınlardan oluşur
• Kuyruk yüzgeci küçülmüş ya da yoktur
• Genellikle 20–120 cm arasında boyda
• Gözleri büyük, derin deniz yaşamına uyumlu
• Pullar küçük ve sık yerleşimli; renkleri gri ya da gümüşümsü

Habitat ve Yayılım

• Derin deniz balıklarıdır (200–4.000 m derinlik)
• Atlantik, Hint ve Pasifik Okyanusu’nda yaygındır
• Karasal yamaçlara, denizaltı sırtlarına ve okyanus çukurlarına yakın yaşarlar

Beslenme

• Dipte yaşayan omurgasızlarla beslenirler
• Ana avları: Deniz kestaneleri, deniz zambakları, çok ayaklılar ve küçük kabuklular
• Geceleri aktifleşerek besin ararlar

Üreme ve Yavru Gelişimi

• Üreme biyolojileri hakkında sınırlı bilgi mevcuttur
• Pelajik leptocephalus (şeffaf yapılı) larvalar üretirler – bu durum yılan balıklarında da görülür
• Larvalar uzun süre su sütununda sürüklenir ve büyük boyutlara ulaşabilir

Davranış ve Yaşam Döngüsü

• Yavaş hareket eden, dipte sürünerek ilerleyen balıklardır
• Yüzme yetenekleri düşüktür
• Uzun ömürlüdürler, ancak yaşlarına dair doğrudan veri azdır

Ekolojik Rol

• Derin deniz bentik (dip) ekosisteminde önemli bir tüketici gruptur
• Çürümekte olan organizmaları tüketerek deniz dibindeki besin döngüsünü destekler
• Bazı türleri, derin deniz balıkçılığı araştırmalarında biyolojik örnek olarak kullanılır

İnsana Zararlılık Durumu

• İnsana tamamen zararsızdır
• Derinlerde yaşadığı için insanlarla doğrudan teması yoktur
• Ticari balıkçılık açısından ekonomik değeri düşüktür

Kültürel/Tıbbi Notlar ve İlginç Bilgiler

• Bazı türlerinin larvaları, erişkin bireylerden çok daha büyüktür – bu özellik doğada nadirdir

1. yüzyılda ilk keşfedildiklerinde canavar yılanlar olarak adlandırılmışlardır

• Larvalarının şeffaf yapısı bilimsel olarak yılan balıklarıyla ilişkili evrimi anlamada anahtar niteliğindedir

Türkiye’deki Varlığı

• Türkiye kıyılarında doğal popülasyonu bulunmaz
• En yakın kayıtlar Akdeniz’in batı havzasındadır (İspanya açıklarında derin bölgeler)
• Türkiye denizlerinde bu familyaya ait birey gözlemlenmemiştir

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: “Notacanthidae türleri yılan balığı değildir.”
2. Gerçek: Gerçek yılan balıklarıyla akraba değillerdir ama benzer vücut yapısı nedeniyle bu şekilde adlandırılırlar.
3. Efsane: “Derin deniz balıkları zehirlidir.”
4. Gerçek: Bu familyadaki türler zehirli değildir ve insanlara herhangi bir tehlike oluşturmaz.
5. Efsane: “Dikenleri saldırı amacıyla kullanılır.”
6. Gerçek: Dikenli sırt yüzgeçleri savunma içindir; saldırgan davranışları yoktur.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

• Nelson, J.S. (2006). Fishes of the World. Wiley
• Froese, R. and Pauly, D. (Eds.) (2023). FishBase. Notacanthidae Summary
• Sulak, K.J., & Shcherbachev, Y.N. (1997). “Deep-sea spiny eels: Notacanthidae” – Journal of Ichthyology