Plexippus paykulli

Harika bir örümcek türü olan Plexippus paykulli, Salticidae familyasına yani **"Zıplayan Örümcekler"**e ait bir türdür. Genellikle Pantropikal Zıplayan Örümcek olarak bilinir. Bu örümcekler, adından da anlaşılacağı gibi, avlarını yakalamak için zıplama yeteneklerini kullanan, keskin görüşlü ve çevik avcılardır. Plexippus paykulli, nispeten büyük bir zıplayan örümcektir ve erkek ile dişileri arasında belirgin renk ve boyut farklılıkları (cinsel dimorfizm) gösterir.

Plexippus paykulli, Salticidae familyasına ait orta ila büyük boyutlu, zehirli bir örümcek türüdür. İlk kez 1826 yılında Audouin tarafından tanımlanmıştır.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Plexippus paykulli'nin bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Familya (Family): Salticidae Blackwall, 1841 (Zıplayan Örümcekler)
• Cins (Genus): Plexippus C.L. Koch, 1846
• Tür (Species): Plexippus paykulli (Audouin, 1826)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Plexippus paykulli, adından da anlaşılacağı gibi pantropikal bir dağılıma sahiptir, yani dünyanın tropikal ve subtropikal bölgelerinde yaygındır. Aslen Afrika ve Asya kökenli bir türdür, ancak insan faaliyetleri sayesinde Amerika, Avrupa, Orta Doğu (Türkiye dahil), İran, Pakistan, Hindistan, Nepal, güney Asya, Avustralya ve Pasifik Adaları gibi birçok bölgeye yayılmıştır ve kozmopolit bir tür haline gelmiştir.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır. Türkiye'nin örümcek faunası listelerinde yaygın olarak yer almakta olup, İstanbul, İzmir, Antalya, Bolu, Van, Artvin, Konya, Şanlıurfa, Mersin, Hakkari, Kırklareli, Çankırı ve Mardin gibi farklı illerden gözlem kayıtları bulunmaktadır. Bu durum, türün Türkiye'nin çeşitli iklim ve coğrafi özelliklere sahip bölgelerinde yaygın olduğunu göstermektedir. Özellikle bağ ve zeytinlik gibi tarım alanlarında da kaydedilmiştir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Orta ila büyük boyutlu bir zıplayan örümcektir.
• Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 9.0 ila 12.0 mm arasındadır.
• Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 9.0 ila 11.0 mm arasındadır. Erkekler dişilerden biraz daha küçük olabilir.
• Gövde Yapısı ve Renk: Plexippus paykulli, cinsiyetler arası belirgin renk farklılıkları (cinsel dimorfizm) ile dikkat çeker. Vücutları sağlam yapılı ve tüylüdür.
• Erkek: Karapaks (baş-göğüs kısmı) siyah renkte olup, üzerinde geniş, belirgin beyaz veya grimsi beyaz bir orta şerit ve yanlarda da beyaz şeritler bulunur. Karın (opisthosoma) da siyah olup, ortasında geniş bir beyaz şerit ve arka kısmına doğru iki adet beyaz nokta veya şerit bulunur. Bacaklar genellikle kum sarısı rengindedir ve koyu bantlara sahip olabilir. Keliserler (çeneler) ve palpler (ön ayak benzeri duyu organları) koyu renklidir.
• Dişi: Dişiler erkeklere göre daha mat kahverengidir. Karapaks genellikle açık kahverengiden grimsi kahverengiye kadar değişen tonlardadır ve üzerinde belirsiz açık renkli şeritler veya lekeler bulunabilir. Karın ise bej veya kahverengimsi gri olup, dorsalde genellikle V şeklinde koyu lekeler veya şeritler bulunur. Bacaklar bantlıdır.
• Gözler: Salticidae familyasının en karakteristik özelliği olan büyük ve öne bakan güçlü gözlere sahiptirler. Dört çift gözleri vardır; öndeki orta çift diğerlerinden daha büyüktür ve avı hassas bir şekilde takip etmelerini sağlayan üç boyutlu görme yeteneği sunar. Diğer altı göz çevresel hareketleri algılar ve geniş bir görüş alanı sağlar.
• Ayırt Edici Özellikler:Erkeğin belirgin siyah üzerine beyaz çizgili karapaksı ve karnındaki beyaz desenler.
• Dişinin daha mat kahverengi ve lekeli karnı.
• Plexippus paykulli diğer benzer zıplayan örümceklerden daha iri ve sağlam yapılı olmasıyla ayırt edilebilir.
• Kesin ayrımı, özellikle erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının detaylı incelenmesini gerektirir. Bu yapısal özellikler, örümcek taksonomisindeki anahtar ayırt edici faktörlerdir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Plexippus paykulli, şehirleşmiş alanlara mükemmel uyum sağlamış, çok yaygın ve başarılı bir zıplayan örümcek türüdür. Özellikle binaların duvarlarında, pencerelerde ve çitlerde sıkça görülürler. Hızlı ve çevik avcılar olup, keskin görüşleriyle avlarını uzaktan tespit edip zıplayarak yakalarlar. Erkeğin çarpıcı siyah-beyaz deseni, onu tanımayı kolaylaştırır. İnsanlar için kesinlikle tehlikeli değillerdir; zehirleri sadece avları üzerinde etkilidir ve insan sağlığına hiçbir risk oluşturmaz."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yaşam Tarzı: Plexippus paykulli da diğer zıplayan örümcekler gibi aktif ve gezgin avcılardır. Avlarını yakalamak için ağ kurmazlar. Genellikle gündüz aktiftirler ve güneşli saatlerde avlanmayı tercih ederler.
• Avlanma Davranışı: Mükemmel görme yeteneklerini kullanarak avlarını (küçük böcekler, sinekler, diğer eklembacaklılar, hatta bazen kendi boyutlarının iki katına kadar çıkan avlar) tespit ederler. Avlarına gizlice yaklaşır, ardından hızlı ve güçlü bir zıplamayla üzerlerine atlayarak yakalarlar. Zıplamadan önce kendilerini bir güvenlik ipliğiyle (ipek iplik) sabitlemeleri, olası bir düşüşte veya avı kaçırmaları durumunda geri dönmelerini sağlar. Sivrisinek ve bazı tarım zararlıları gibi böcekleri avlayarak biyolojik mücadelede rol oynayabilirler.
• Yuva Yapısı ve Üreme: Dişiler, yumurta keselerini (kokon) genellikle zemin altı, çatlaklar, kapı ve pencere pervazları, mobilyaların altı veya gizlenmiş diğer yerler gibi korunaklı konumlara, ipekten yapılmış küçük bir yuvaya bırakır ve yavrular çıkana kadar onları korurlar.
• Habitat Tercihi: Bu tür, insan yapımı yapılarla yakından ilişkilidir ve özellikle binaların duvarlarında ve çevresinde sıkça bulunur. Ayrıca ağaç kabukları, taş üstleri, bitkiler, bahçeler, parklar ve tarım alanları (narenciye ve pamuk tarlaları gibi) gibi çeşitli ortamlarda da yaşayabilirler. Yiyecek ve barınak arayışında evlere ve bahçelere yerleşebilirler.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Plexippus paykulli de zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır. Zehirlerinin protein fraksiyonlarının biyolojik insektisit potansiyeline sahip olduğu belirtilmiştir.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Salticidae familyasındaki hiçbir tür insan için tehlikeli değildir. Plexippus paykulli'nin de ısırık olasılığı çok düşüktür çünkü çeneleri küçüktür ve genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler. Isırık olsa dahi, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık, batma veya lokal ağrı dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Zıplayan örümceklerin zehirleri insanlar üzerinde ciddi bir etki yaratmaz. Bir arı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi lokal, geçici semptomlar dışında bir sağlık riski oluşturmazlar. Bu küçük avcılar, doğanın biyoçeşitliliğinin önemli bir parçasıdır ve zararlı böceklerin kontrolünde değerli bir görev üstlenirler. Rahatsız edilmedikleri sürece insanlara saldırmazlar."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kızarıklık veya hafif kaşıntı görülebilir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Şüphe duyulursa veya belirtiler kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
3. araneae - Plexippus paykulli - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı ve erkek ile dişi özellikleri hakkında bilgi.
4. Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/2038/Plexippus_paykulli (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
5. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
6. Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2171214 (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
7. Türkiye Yaban Hayatı - Plexippus paykulli: Türkiye'deki durumu ve genel bilgiler.
8. Kaynağa Erişim: https://turkiyeyabanhayati.org/species/detail/plexippus-paykulli-1 (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
9. Evrim Ağacı - Pantropikal Zıplayan Örümcek (Plexippus paykulli): Türün genel bilgileri ve Türkiye'deki gözlem kayıtları.
10. Kaynağa Erişim: https://evrimagaci.org/tur/plexippus-paykulli-3776/1301 (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
11. Bali Wildlife - Pantropical Jumping Spider (Plexippus paykulli): Yaşam döngüsü, davranışları ve habitat tercihleri hakkında detaylı bilgi.
12. Kaynağa Erişim: https://baliwildlife.com/encyclopedia/animals/spiders/pantropical-jumping-spider-plexippus-paykulli/ (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
13. Fotoğraf: Gerard Chartier( dişi) Vengolis ( erkek)