Pluvialis squatarola
Pluvialis squatarola
(İngilizce: Grey Plover / Black-bellied Plover)
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia
- Şube: Chordata
- Sınıf: Aves
- Takım: Charadriiformes
- Familya: Charadriidae
- Cins: Pluvialis
- Tür: Pluvialis squatarola (Linnaeus, 1758)
Doğal Dağılım ve Habitat
Pluvialis squatarola, Kuzey Kutup bölgesinde (tundralarda) ürer ve dünya çapında kıyı bölgelerde kışlayan, uzun mesafe göçmeni bir türdür.
- Üreme: Sibirya, Alaska, Grönland gibi Arktik tundralar
- Kışlama: Avrupa, Afrika, Güney Asya, Avustralya, Amerika kıyıları
- Türkiye: Özellikle kış göçmeni olarak Ege, Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında, göç döneminde ise iç sularda da gözlenebilir
Habitat Tercihleri:
- Kışın: Gelgitli bataklıklar, kıyı lagünleri, deniz kıyısı çamur düzlükleri
- Göçte: Tatlı su göletleri, delta alanları, tuzlu bataklıklar
- Üreme alanında: Arktik tundra ve yosunlu taşlık alanlar
Tanımlayıcı Özellikler
- Boy: 27–30 cm
- Kanat açıklığı: 70–83 cm
- Ağırlık: 190–280 g
- Üreme dönemi tüyü (yaz):
- Baş ve göğüs siyah, göz hizasından başlayarak alnı ve ensesi beyaz
- Karın altı tamamen siyahtır (adı buradan gelir)
- Sırt gri-siyah benekli
- Kış tüyü:
- Daha silik ve gri tonlardadır, alt taraf beyaz
- Kafada siyahlık yoktur
- Gaga: Kısa, düz, siyah
- Bacaklar: Siyah ve orta uzunlukta
- Ses: Yüksek, tiz ve “kli-vee” şeklinde çağrılar
- Uçuşta: Kanat altı koyu ve homojendir; diğer yağmurcun türlerinden ayırıcı özelliktir
Ekoloji ve Davranış
- Beslenme:
- Solucanlar, böcek larvaları, küçük kabuklular, yumuşakçalar
- Gelgitli kıyılarda avını uzun gagasıyla sondaj yaparak çıkarır
- Beslenme Yöntemi:
- Koş–dur–yakala tarzı aralıklarla beslenme
- Üreme:
- Tundrada yerde yuva yapar; küçük çukur içine kurutulmuş bitkiler yerleştirir
- 3–4 yumurta bırakır
- Kuluçka süresi: 26–27 gün
- Her iki ebeveyn de yavru bakımına katılır
- Yavrular yuvadan erken ayrılır ve kendi beslenmelerini hızla öğrenir
Göç Davranışı
- Uzun mesafe gündüz ve gece göçmeni
- Tekil veya küçük gruplar halinde göç eder
- Türkiye üzerinden geçişleri:
- İlkbahar: Nisan–Mayıs
- Sonbahar: Ağustos–Kasım
- Göçte durak noktası olarak Gediz Deltası, Tuz Gölü, Göksu Deltası gibi alanlar önemlidir
Korunma Durumu
- IUCN Statüsü: LC (Least Concern – Asgari Endişe)
- Tehditler:
- Kıyı habitatlarının dolgu ve yapılaşmayla yok edilmesi
- Sulak alan kurutmaları
- İnsan baskısı ve turizm
- Yasadışı avcılık (az da olsa bazı bölgelerde)
İnsana Zararlılık Durumu
- İnsanlara zararsızdır.
- Tarıma, balıkçılığa veya yerleşimlere doğrudan etkisi yoktur
- Sulak alan ekosistemlerinin sağlıklı işlediğini gösteren biyoindikatör türlerden biridir
Zehirlilik Durumu
- Zehirli değildir.
- Vücut salgıları, dışkısı veya tüyleri toksik özellik taşımaz
- İnsanlarla temasta herhangi bir biyolojik tehlike oluşturmaz
İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale
- Yaralı bir birey görülürse:
- Eldivenle dikkatlice alınmalı
- Küçük gagalı ve ürkek bir kuştur; savunma amacıyla kaçmaya çalışabilir
- Yaralanma varsa:
- Temiz suyla yıkama
- Antiseptik uygulama
- Yaban hayatı kurtarma birimine teslim edilmelidir
Latince Adının Etimolojisi
- Pluvialis: Latince pluvia → “yağmur”; bu cinsin üyeleri yağmurlu havalarda daha aktif oldukları için
- squatarola: İtalya'nın kuzeyindeki yerel isimlerden türetildiği düşünülür; muhtemelen bu türün Avrupa’daki ilk adlandırmalarından etkilenmiştir
Ekolojik Rol ve Bilimsel Önemi
- Kıyı ve sulak alanlardaki omurgasızları tüketerek besin zincirinde dengeleyici rol oynar
- Göçmen davranışı nedeniyle küresel sulak alan bağlantılarının izlenmesinde kullanılır
- Kanat altı deseninin teşhisteki ayırıcı gücü, tanıma eğitimi için model tür olmasını sağlar
- Sulak alan restorasyonu ve Ramsar alanlarının yönetiminde hedef türlerden biridir
Kaynakça
BirdLife International. (2023). Pluvialis squatarola species factsheet – https://www.birdlife.org
Hayman, P., Marchant, J., Prater, T. (1986). Shorebirds: An Identification Guide. Helm
Cramp, S. & Simmons, K.E.L. (1983). The Birds of the Western Palearctic Vol. III. Oxford University Press
- IUCN Red List (2023): https://www.iucnredlist.org/species/22693746/228117178
- Türkiye Kuş Gözlem Derneği – Kuşbank
- Wetlands International – Waterbird Population Estimates
