Salamandroidea

Salamandroidea – Gerçek Semenderler Üst Familyası

(Latince “Salamandra” + “-oidea”: semender benzeri olanlar)

Suyun, nemin ve loşluğun çocukları; kuyruklu, sessiz ve gizemli gece avcıları.

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia (Hayvanlar)
• Şube: Chordata (Kordalılar)
• Sınıf: Amphibia (İki yaşamlılar)
• Takım: Urodela (Semenderler)
• Alt Takım: Salamandroidea (Noble & Rosen, 1969)

Tanımlayıcı Özellikler

• Kuyruklarını ömür boyu taşıyan, dört bacaklı, ince ve nemli derili amfibiler.
• Erkek bireylerde çiftleşme döneminde spermatofor (sperma kapsülü) üretimi görülür.
• Gözleri genellikle gelişmiş olup karasal yaşama daha iyi adapte olmuşlardır.
• Ön bacaklarında 4, arka bacaklarında 5 parmak bulunur (genel semender özelliği).
• Suda ya da nemli karada yaşarlar; bazı türler tamamen suculdur.

Yaşam Alanı ve Yayılım

• Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya’da yaygındır.
• Türkiye’deki semender türlerinin tamamı bu üst familyaya dahildir.
• Özellikle Salamandridae familyası bu gruba bağlıdır:
• Salamandra infraimmaculata → Hatay, Gaziantep, Adana
• Neurergus strauchii → Erzincan, Malatya, Bingöl çevresi
• Triturus ivanbureschi → Trakya, Kuzeybatı Anadolu

Beslenme ve Ekolojik Rol

• Toprak üstü ve sucul omurgasızlarla beslenirler: kurtçuklar, böcekler, sümüklüböcekler.
• Ekosistemde denge unsuru olarak rol oynarlar; haşere popülasyonunu düzenlerler.
• Kendileri de yılanlar, kuşlar ve memeliler için av olabilirler.

Üreme ve Gelişim

• İç döllenme görülür; erkek spermatoforu yere bırakır, dişi onu kloakasına alır.
• Yumurta bırakma ya da larvaları doğrudan doğurma farklı türlerde gözlenebilir.
• Gelişimleri metamorfoz içerir; larvalar solungaçlıdır, erişkinler akciğer veya deriyle solunum yapar.
• Bazı türlerde neoteni (yani larva evresinde cinsel olgunluk) görülebilir.

İnsana Zararlılık Durumu

• Doğrudan saldırgan değillerdir; saldırı refleksi göstermezler.
• Bazı türlerde (özellikle Salamandra) cilt salgılarında nörotoksik bileşikler bulunabilir.
• Bu toksinler tahriş edici olabilir; gözle temas veya ağız yoluyla risklidir.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• Ciltle temas: Bol su ve sabunla yıkama yeterlidir.
• Gözle temas: Derhal bol suyla durulanmalı, tahriş devam ederse doktora başvurulmalıdır.
• Yutma veya çocuk teması durumunda acil sağlık yardımı gereklidir.

Kültürel/Tarihsel Notlar

• Anadolu’nun bazı dağ köylerinde semenderlerin "yağmur getirdiğine" inanılır.
• Orta Çağ Avrupa’sında semenderler cadılıkla ilişkilendirilmiş ve büyülü yaratıklar sayılmıştır.
• Japon kültüründe dev Japon semenderi (Andrias japonicus) ölümsüzlük sembolü olmuştur.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: Semender derisine dokunmak öldürücüdür.
2. Gerçek: Deri salgıları bazı hassas bireylerde tahrişe yol açabilir ama ölümcül değildir.
3. Efsane: Semender evde görülürse uğursuzluk getirir.
4. Gerçek: Nemli yerlerde bulunmaları doğaldır, insanların yaşam alanına zarar vermezler.
5. Efsane: Semenderler ateşe dayanıklıdır.
6. Gerçek: Bu tamamen mitolojik bir inançtır. Canlı, yüksek sıcaklıklarda hızla zarar görür.
7. Efsane: Semenderler suyu kirletir.
8. Gerçek: Aksine, semenderler su kalitesinin yüksek olduğu bölgelerde yaşar. Onların varlığı suyun temizliğini gösterir.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Duellman, W.E. & Trueb, L. (1994). Biology of Amphibians
• Sparreboom, M. (2014). Salamanders of the Old World
• Frost, D. R. (2024). Amphibian Species of the World Database
• IUCN Red List (2023)
• Türkiye Herpetofaunası Veri Kayıtları