Sepsidae

Sepsidae – Salınan Kanatlı Sinekler

(Küçük boyutları, parlak siyah renkleri ve erkeklerin karakteristik kanat sallama davranışlarıyla tanınan, çoğunlukla dışkı ve çürüyen organik maddelerde bulunan çiftkanatlı sinek familyasıdır.)

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Diptera – Çiftkanatlılar
• Alt Takım: Brachycera
• Üst Familya: Sciomyzoidea
• Familya: Sepsidae Latreille, 1804

Morfolojik Özellikler

• Vücut Yapısı: Küçük boylu (genellikle 2–5 mm), siyah ve parlak görünümlü; vücut ince ve genellikle uzundur.
• Kanatlar: Saydam, bazı türlerde koyu benekli; erkekler kanatlarını hızlıca yukarı aşağı sallayarak davranışsal sinyalleşme yapar.
• Anten: Kısa, 3 segmentli, aristalı.
• Gözler: Bileşik gözler belirgindir.
• Bacaklar: Erkeklerde kalınlaşmış femurlar cinsel dimorfizm gösterebilir.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol

• Dağılım: Dünya genelinde yaygın; ılıman ve tropik bölgelerde yüksek tür çeşitliliğine sahiptir.
• Habitat: Hayvan dışkıları, çürümüş organik atıklar, kompost yığınları, nemli orman tabanı.
• Ekolojik Rol: Organik madde döngüsünde ayrıştırıcı organizmalar arasında yer alırlar; larvaları özellikle dışkı üzerinde gelişir.

Beslenme

• Yetişkinler: Dışkı, çürüyen bitki materyali ve bazı mikrobiyal substratlar üzerinde beslenebilir.
• Larvalar: Genellikle dışkı içerisinde gelişir; saprotrofik (ayrıştırıcı) beslenme gösterir.

Tıbbi ve Veterinerlik Önemi

• İnsan ve hayvan sağlığı için doğrudan bir tehdit oluşturmazlar.
• Ancak bazı türler dışkı üzerinde bulundukları için patojen mikroorganizmaları pasif olarak taşıyabilirler.
• Tarımsal ortamlarda yoğun bulunduklarında rahatsız edici olabilirler.

İnsana Zararlılık Durumu

• Zehirli değildir.
• Isırmaz, hastalık bulaştırmaz.
• Yoğun bulundukları alanlarda hijyen açısından rahatsız edici olabilirler.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• İnsanla doğrudan etkileşim söz konusu değildir, dolayısıyla tıbbi müdahale gerekmez.
• Uygun atık yönetimi ve temizlik, popülasyonların kontrolü için yeterlidir.

Bilimsel ve Endüstriyel Kullanım

• Evrimsel biyolojide, cinsel seçilim ve davranışsal sinyal araştırmalarında model organizma olarak kullanılırlar.
• Davranışsal biyoloji alanında erkeklerin sergilediği “kanat sallama” hareketi üzerinde birçok çalışma yapılmıştır.
• Ayrıca dışkı böcek topluluklarının bir parçası olarak adli entomoloji araştırmalarında da değerlendirilirler.

Latince Ad Anlamı

“Sepsidae”, Antik Yunanca sepsis (çürüme, çürümüş madde) kelimesinden gelir. Bu ad, familyanın çürük madde ve dışkı ile olan yakın ekolojik ilişkisini açıkça yansıtır.

Türkiye'de Görülen Türler

Türkiye’de tarım alanları, ahır çevreleri, doğada hayvan iz düşümleri çevresinde bu familyanın bireylerine rastlanır.

• Sepsis cynipsea – Avrupa’da yaygın, Türkiye’de de bulunur.
• Themira putris, Sepsis fulgens gibi türler de Türkiye’de kayıt altına alınmıştır.

En çok yaz aylarında, nemli dışkı alanlarında görülürler.

Halkın Merak Edebileceği İlginç Bilgiler

• Sepsidae türlerinin erkekleri, çiftleşme davranışı sırasında kanatlarını hızlı bir şekilde yukarı–aşağı sallayarak dişiye kur yapar.
• Bu sinekler, dışkı üzerinde toplu halde dans eder gibi davranışlar sergileyebilir; bu, hem rekabet hem de iletişim mekanizmasıdır.
• Küçük olmalarına rağmen uçuşları hızlı ve kontrollüdür.
• Bazı türlerin larvaları dışkı dışında çürüyen mantar veya kompost gibi farklı organik ortamlarda da gelişebilir.
• Gözlemleri zor olmakla birlikte stereomikroskop altında vücut yapıları oldukça karakteristik ve kolay tanımlanabilir.

Bilgi ve araştırma:

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

• Pont, A.C. (1979). Sepsidae. Diptera Cyclorrhapha Acalyptrata. Handbooks for the Identification of British Insects.
• Rohner, P.T. & Blanckenhorn, W.U. (2018). Behavioral ecology of Sepsidae: small flies with complex reproductive strategies. Current Opinion in Insect Science.
• Marshall, S.A. (2012). Flies: The Natural History and Diversity of Diptera. Firefly Books.