Sphyrna zygaena

Sphyrna zygaena, Köpekbalıkları takımı Carcharhiniformes içinde, Çekiçbaşlı Köpekbalığıgiller familyası Sphyrnidae'ye ait, büyük ve göçmen bir köpekbalığı türüdür. Halk arasında Düz Çekiçbaşlı Köpekbalığı olarak bilinir ve adını, çekiç şeklindeki başının (sefalofoil) ön kenarının tamamen düz ve çentiksiz olmasından alır. Bu tür, çekiçbaşlılar arasında ılıman sulara en çok adapte olmuş türdür.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Düz Çekiçbaşlı Köpekbalığı, dünya genelinde tropikalden ılıman denizlere kadar uzanan geniş bir alanda kozmopolit bir dağılıma sahiptir. Akdeniz'de yaşayan üç çekiçbaşlı türünden biridir ve diğer çekiçbaşlılardan farklı olarak daha soğuk sulara toleransı daha yüksektir. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyı sularında nadir de olsa görülmektedir ve önemli bir denizel yırtıcıdır.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
• Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
• Takım (Order):: Carcharhiniformes (Harharyaslar)
• Aile (Family):: Sphyrnidae (Çekiçbaşlı Köpekbalığıgiller)
• Cins (Genus):: Sphyrna
• Tür (Species):: Sphyrna zygaena (Linnaeus, 1758)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

• Boyut: Büyük bir köpekbalığı türüdür; ortalama 3–4 metre, maksimum 5 metre uzunluğa ulaşabilir. Boyut olarak Sphyrna mokarran'dan sonra ikinci sıradadır.
• Baş (Sefalofoil - Ayırt Edici Özellik): Baş, çekiç şeklindedir; ancak ön kenarı pürüzsüz, geniş ve yuvarlak hatlıdır, orta kısmında belirgin bir çentik veya oyuk bulunmaz. Bu özellik, onu S. lewini (Çentikli Çekiçbaşlı Köpekbalığı) türünden kesin olarak ayırır.
• Yüzgeçler: İlk sırt yüzgeci oldukça uzun ve diktir, ancak Büyük Çekiçbaşlı Köpekbalığı'nınki kadar orak şeklinde değildir.
• Vücut ve Renk: Vücudu sağlam ve akıcıdır. Sırtı genellikle koyu kahverengi veya gri-zeytuni renkte olup, karın bölgesi beyazdır.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

• Davranış: Yüksek oranda göçmen bir türdür. Beslenme ve mevsimsel sıcaklık değişimlerine yanıt olarak uzun mesafeler kat eder. Özellikle genç bireyler, beslenmek ve yırtıcılardan korunmak için kıyıya yakın sığ sularda büyük sürüler halinde toplanabilirler.
• Habitat: Kıyısal ve açık deniz sularını, özellikle kıta sahanlığı ve etrafındaki adaları tercih eder. Diğer çekiçbaşlılara göre daha serin sularda kalabilir ve nehir ağızlarına (estuarilere) girmeye toleransı yüksektir.
• Diyet: Güçlü ve çeşitli bir avcıdır. Diyeti; kemikli balıklar (özellikle ringa ve uskumrugiller), kafadanbacaklılar ve vatozlardan oluşur.
• Üreme: Vivipar (doğurarak çoğalan) bir türdür. Yavrularını, koruma ve bol besin sağlayan sığ kıyı bölgelerinde doğurur.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

• Koruma Durumu: Yavaş büyüme hızı ve düşük üreme oranı nedeniyle avcılık baskısına karşı hassastır. Küresel olarak IUCN tarafından "Hassas" (Vulnerable - VU) kategorisinde sınıflandırılmıştır.
• Tehditler: Ticari balıkçılıkta (özellikle uzun olta ve ağ balıkçılığı) eti ve yüzgeçleri için hedef alınır. Yüzgeçleri uluslararası ticarette yüksek değer taşır. Kıyısal bölgeleri üreme ve yuvalama alanı olarak kullanması, bu habitatlardaki insan faaliyetleri ve kirlilik nedeniyle popülasyonları tehdit altındadır.
• Ekolojik Rolü: Yaşadığı ılıman deniz ekosistemlerinde, besin zincirinin üst kademelerinde yer alarak denizel dengeyi sağlayan önemli bir tepe yırtıcısıdır.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

• Kaynaklar:
• Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
• Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
• Simpfendorfer, C. A. (2020). Sphyrna zygaena. The IUCN Red List of Threatened Species 2020.
• Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.
• Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/4244308