Torpedo marmorata

Torpedo marmorata, Torpediniformes (Elektrikli Vatozlar) takımına ait, orta büyüklükte bir vatoz türüdür. Halk arasında Mermer Uyuşturan Balığı veya Benekli Elektrikli Vatoz olarak bilinir. Bu tür, adını sırt yüzeyindeki kendine özgü mermer görünümlü (mottled) deseninden alır. Vücudunun her iki yanında yer alan organlar aracılığıyla elektrik şoku üretebilen bu tür, Akdeniz popülasyonu için Hassas (Vulnerable - VU) olarak sınıflandırılmıştır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Mermer Uyuşturan Balığı, Doğu Atlantik Okyanusu'nun kıyısal bölgeleri ve tüm Akdeniz'de yayılış gösterir. Türkiye'nin kıyısal sularında bulunan, nispeten yaygın bir Elektrikli Vatoz türüdür. Kıyısal bölgelerde yaşaması nedeniyle insan faaliyetlerinden ve balıkçılık baskısından kolayca etkilenir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum):: Chordata (Kordalılar)
Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
Takım (Order):: Torpediniformes (Elektrikli Vatozlar)
Aile (Family):): Torpedinidae
Cins (Genus): Torpedo
Tür (Species):: Torpedo marmorata (Risso, 1810)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

Boyut: Orta büyüklükte bir vatozdur. Disk uzunluğu genellikle 60 cm'ye kadar ulaşır.
Vücut Şekli: Diski dairesel, kalın ve etli bir görünüme sahiptir; gözleri küçüktür.
Elektrik Organları: Diskin her iki yanında, avı sersemletmek ve savunma için kullanılan elektrik organları bulunur. Bu organlar 45 ila 80 Volta kadar (bireyin büyüklüğüne bağlı olarak) elektrik deşarjı üretebilir. Bu şok, insanlar için ciddi bir rahatsızlık yaratabilir.
Renk ve Desen (Ayırt Edici Özellik): En belirgin özelliği, sırt yüzeyindeki açık kahverengi veya grimsi bir zemin üzerinde, koyu kahverengi, kırmızımsı veya sarımsı tonlarda mermer deseni (mozaik veya alacalı) oluşturan karmaşık lekelerdir. Bu desen, kamuflaj sağlamasına yardımcı olur.
Deri ve Kuyruk: Derisi tamamen pürüzsüzdür, dikeni yoktur. Kuyruğu kısadır ve sonunda büyük bir kuyruk yüzgeci bulunur.
Üreme Şekli: Canlı doğuran (Ovovivipar) bir türdür. Yavrularını annenin vücudu içinde geliştirir ve canlı olarak dünyaya getirir.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

Davranış: Bentiktir (dipte yaşar) ve genellikle sığ sularda bulunur. Pasif bir avcıdır ve günün büyük bir bölümünü, kamuflaj için kumun veya çamurun altına gömülü geçirir.
Habitat: Kıyısal ve sığ suları tercih eder. Genellikle 2 metreden 100 metreye kadar olan kumlu, çamurlu veya kayalık deniz tabanlarında bulunur.
Diyet: Elektrik şokunu kullanarak sersemlettiği küçük balıklar, kabuklular ve omurgasızlarla beslenir.
Savunma: Rahatsız edildiğinde veya tehdit altında hissettiğinde elektrik şoku vererek kendini savunur.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

Koruma Statüsü: IUCN tarafından küresel olarak ve Akdeniz popülasyonu için "Hassas" (Vulnerable - VU) olarak sınıflandırılmıştır. Bu, popülasyonun azalmaya devam etmesi durumunda yok olma riskinin yüksek olduğu anlamına gelir.
Tehditler: Yaşam alanları, kıyısal bölgelerdeki yoğun dip balıkçılığı (trol ve fanyalı ağlar) faaliyetleriyle büyük ölçüde çakışır, bu da yan av (bycatch) olarak yakalanma oranını artırır. Habitat tahribatı ve kirlilik de türün hayatta kalmasını tehdit eden önemli faktörlerdir.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:
Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
Finucci, B. (2020). Torpedo marmorata. The IUCN Red List of Threatened Species 2020.
Not: Mermer Uyuşturan Balığının korunması, özellikle Türkiye kıyılarında sürdürülebilir balıkçılık uygulamalarının benimsenmesi ve bu türün yaşam alanlarının korunması ile yakından ilişkilidir. Elektrik şoku riski nedeniyle yakalandığında dikkatli olunmalıdır.

Fotoğraf: https://en.wikipedia.org/wiki/Marbled_electric_ray#/media/File:Torpedo_marmorata2.jpg