Zapornia parva

Zapornia parva, Turnamsılar (Gruiformes) takımının, bataklık kuşu familyası olan Rallidae'ye (Sutavukları/Bataklık Kılavuzları) ait küçük ve oldukça gizli bir kuş türüdür. Halk arasında Küçük Bataklık Kılavuzu veya Küçük Sutavuğu olarak bilinir. Yoğun sazlık ve kamışlık alanların tipik bir sakinidir; varlığı genellikle sadece kendine özgü seslerinden anlaşılır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Küçük Bataklık Kılavuzu, Bataklık Kılavuzları (Porzana) cinsi içinden yeni sınıflandırmayla Zapornia cinsine alınmıştır. Palearktik bölgede geniş bir üreme alanına sahip olan tür, kışlamak için Afrika ve Hindistan'a göç eden uzun mesafe göçmenidir. Türkiye, hem üreme alanı hem de göç yolları üzerinde önemli bir konaklama noktasıdır.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
• Sınıf (Class): Aves (Kuşlar)
• Takım (Order):: Gruiformes (Turnamsılar)
• Aile (Family):: Rallidae (Sutavukları)
• Cins (Genus):: Zapornia
• Tür (Species):: Zapornia parva (Scopoli, 1769)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

• Boyut: Avrupa'daki bataklık kılavuzları arasında en küçük türlerden biridir (yaklaşık 17–19 cm uzunluğunda).
• Cinsiyetler Arası Fark (Seksuel Dimorfizm): Bu türde belirgin bir cinsiyet farkı bulunur:
• Erkek: Kafa, boyun ve göğüs bölgesi belirgin bir mavi-gri (arduvaz mavisi) renktedir.
• Dişi: Baş, boyun ve göğüs kısmı daha soluk, kahverengi veya kül rengidir.
• Ortak Özellikler:
• Gaga: Kısa ve güçlü; gaga tabanı kırmızımsı, ucu ise sarımsı veya yeşilimsidir.
• Yanlar: Her iki cinsiyette de vücudun yanları (flanklar) soluk ve koyu çizgilerle (çubuklarla) bezelidir.
• Bacaklar: Ayaklar ve bacaklar yeşilimsi renktedir.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

• Yaşam Tarzı: Son derece gizli ve ürkektir. Çoğu zaman sudan biraz yüksekte, saz ve kamış köklerinin arasında, yoğun bitki örtüsünün içinde hareket eder. Göç ve beslenme faaliyetlerinin bir kısmını geceleri gerçekleştirir.
• Sesler: Gözlemlemesi zor olduğu için varlığı genellikle erkeğin üreme döneminde çıkardığı, tekrarlayan, derin ve kısa "kerr... kerr..." veya "dük... dük..." sesleriyle anlaşılır.
• Habitat: Sığ sulak alanlar, kalın ve yoğun kamışlıklar (Phragmites), sazlıklar ve bataklık otları arasında yaşamayı tercih eder. Özellikle sazlıkların su yüzeyine yakın olduğu ve küçük, açık su boşluklarının bulunduğu yerlerde bulunur.
• Beslenme: Omnivordur. Diyetinin büyük bir kısmını sucul böcekler, larvalar, küçük omurgasızlar, yumuşakçalar ve çeşitli sulak alan bitkilerinin tohumları oluşturur.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

• Koruma Durumu: Küresel olarak IUCN tarafından "Asgari Endişe" (Least Concern - LC) olarak sınıflandırılmıştır. Ancak yerel ve bölgesel düzeyde popülasyonları tehdit altındadır.
• Tehditler:
• Sulak Alan Kurutulması: Yaşam alanları olan sazlık ve bataklıkların tarım veya yerleşim amacıyla kurutulması ve tahrip edilmesi en büyük tehdittir.
• Saz Kesimi ve Yangın: Özellikle üreme döneminde sazlıkların aşırı kesimi veya kasıtlı/kazara çıkan bataklık yangınları, yuvalama alanlarını yok eder.
• Kirlilik: Sulak alanların kimyasal atıklar ve pestisitlerle kirlenmesi, besin kaynaklarını ve dolaylı olarak türün sağlığını olumsuz etkiler.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

• Kaynaklar:
• Cramp, S. (Ed.). (1980). Handbook of the Birds of Europe, the Middle East and North Africa: The Birds of the Western Palearctic. Oxford University Press.
• BirdLife International. (2016). Zapornia parva. The IUCN Red List of Threatened Species 2016.
• Sibley, D. (2014). The Sibley Guide to Birds. Knopf.
• Fotoğraf: Can KARAYEL