Zygaena punctum

(Ochsenheimer, 1808)

Türkçe ad: Noktalı Zigaena Güvesi

Latince Anlamı:

• Cins adı – Zygaena: Yunanca zygaen (çift yelkenli) veya zygon (boyunduruk) → uçuş biçimi ve kanat formuyla ilişkilendirilmiştir.
• Tür adı – punctum: Latince “nokta, benek” anlamındadır; kanat üzerindeki karakteristik kırmızı noktalı desenlere atıfla verilmiştir.
• Toplam anlam: “Noktalı desenlere sahip Zigaena türü”

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Arthropoda
• Sınıf: Insecta
• Takım: Lepidoptera (Kelebek ve güveler)
• Familya: Zygaenidae (Zehirli kanatlı güveler)
• Cins: Zygaena
• Tür: Zygaena punctum

Morfolojik Tanım

• Kanat açıklığı: 26–34 mm
• Renk ve desen:
• Ön kanatlar siyah zemin üzerinde parlak kırmızı 6 benek taşır
• Bu benekler küçük, yuvarlak ve net sınırlıdır (adı buradan gelir)
• Arka kanatlar tamamen kırmızı, kenarlarında siyah çerçeve bulunur
• Anten: Kalın ve ucu kıvrıktır
• Ayırıcı özellik: Kırmızı noktaların diğer türlere göre daha küçük ve düzgün olması
• Benzer türler: Z. minos, Z. ephialtes, Z. angelicae — ancak benek boyutu ve yerleşimiyle ayrılır

Yayılış ve Habitat

• Coğrafi dağılım: Orta Avrupa, Balkanlar, Anadolu ve Kafkaslar
• Türkiye:
• Doğu Anadolu, İç Ege, Orta Anadolu'da lokal popülasyonlar
• Habitat:
• Açık bozkırlar, çiçekli step yamaçları, kalkerli çayırlıklar
• 500–1800 m arası rakımlarda, nektar kaynağı zengin alanlar

Ekoloji ve Yaşam Döngüsü

• Beslenme:
• Larva: Coronilla varia ve diğer baklagil türleriyle beslenir
• Ergin: Kekik, geven, papatya gibi çiçeklerden nektar alır
• Uçuş dönemi: Mayıs – Temmuz arası
• Nesil: Genellikle tek nesil (monovoltin)
• Pupa: Kozası, yapraklara ya da gövdeye tutturulmuş ipeksi yapıda

İnsana Zararlılık Durumu

• Zehirli türdür.
• Hidrojen siyanür (HCN) içeren siyanoglikozitler üretir
• Avcılara karşı aposematik (uyarıcı renk) savunması vardır
• Yutulursa kuşlar ve bazı küçük memeliler için öldürücü olabilir
• İnsana fiziksel zarar vermez, fakat dikkatli teması önerilir

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• Temas sonrası etkiler:
• Cilt teması genellikle zararsızdır
• Toksinler deri yoluyla geçmez
• İlk yardım:
• Ellendikten sonra sabunla yıkama önerilir
• Tıbbi müdahale:
• Yutma/soluma riski olmadıkça gerekmez
• Nadir alerjik reaksiyonlara karşı izlem yapılabilir

Ekolojik Rol ve Bilimsel Önemi

• 🔹 Tozlayıcı rolü vardır: Çiçekli bitkiler arasında dolaşarak polen taşıyabilir
• 🔹 Toksik savunması, av–avcı ilişkilerini düzenler
• 🔹 Bioindikator: Habitat kalitesini yansıtan bir tür olarak kabul edilir
• 🔹 Araştırma değeri: Siyanoglikozit üretimi nedeniyle toksikoloji ve evrimsel biyoloji çalışmalarında örnek türdür

İlginç Bilgiler

• Gündüz aktif olan birkaç güve türünden biridir
• Kırmızı benekler bireyden bireye hafif değişkenlik gösterebilir
• Siyanür üretimini baskılayan mutant formlar üzerine çalışmalar yapılmaktadır
• Parlak renkleri ve yavaş uçuşları nedeniyle kolay gözlenebilir bir türdür

Kaynakça

• Hofmann, A. & Tremewan, W. G. (2010). A Revised Checklist of the Zygaena Species
• Fauna Europaea – Zygaena punctum
• Lepidoptera of Turkey Database
• Zerynthia – Türkiye Lepidoptera Gözlem Derneği
• Naumann, C. M. & Tarmann, G. M. (1995). Zygaenidae of the Western Palaearctic