Actiniaria

Genel Bilgi

Actiniaria yani deniz şakayıkları sınıfı Anthozoa’ya bağlı olup mercan ve denizanalarının yakın akrabalarıdır Bu canlılar genellikle sabit bir yaşam sürer ve deniz tabanına veya kayalara yapışarak yaşarlar Görünüşleri itibarıyla bir çiçeği andırdıkları için “şakayık” adını almışlardır Ancak aslında bunlar etçil deniz canlılarıdır Kolları üzerinde bulunan nematosist adı verilen yakıcı hücreler yardımıyla küçük balıkları planktonları ve kabukluları avlarlar

Actiniaria türleri dünyanın hemen her denizinde bulunur Türkiye kıyılarında özellikle Akdeniz Ege ve Marmara Denizi ekosistemlerinde çok sayıda tür gözlenmiştir

Taksonomi

Alem Animalia

Şube Cnidaria

Sınıf Anthozoa

Alt sınıf Hexacorallia

Takım Actiniaria

Morfolojik Özellikler

Vücut yapısı silindirik ve yumuşaktır

Ağız kısmı çevresinde halka şeklinde dizilmiş çok sayıda dokunaç bulunur

Dokunaçlar üzerinde yakıcı kapsüller yani nematosistler bulunur

Gerçek iskelet yapısı yoktur ancak vücut hidroskeleton desteğiyle dik durur

Renkleri oldukça çeşitlidir kırmızı turuncu mor yeşil ve beyaz tonlarında olabilir

Boyları birkaç santimetreden 40 cm’ye kadar ulaşabilir

Habitat ve Ekoloji

Kayalık zeminlerde mercan resiflerinde veya kumlu tabanlarda yaşar

Bazı türler midye veya kabuklu canlıların kabuklarına tutunarak yaşar

Genellikle sabit konumda dururlar ancak gerektiğinde çok yavaş hareket edebilirler

Simbiotik ilişkiler kurabilirler örneğin bazı balık türleri (örneğin palyaço balığı) bu canlıların kolları arasında yaşar

Zehirlilik Durumu

ZEHİRLİ

Actiniaria türleri zehirli yakıcı hücreler taşır Bu hücrelerde bulunan nematosistler temas eden canlıyı felç edecek veya öldürecek nörotoksin ve sitotoksinler salgılar İnsanlarda temas sonucu genellikle yanma hissi kızarıklık ve kabarma meydana gelir Duyarlı bireylerde alerjik reaksiyonlar gelişebilir

Zehirlenme Belirtileri

Yanma ve batma hissi

Ciltte kızarıklık ve şişlik

Kaşıntı ve uyuşma

Nadiren baş ağrısı bulantı ve kas ağrısı

Tedavi ve İlk Yardım

Temas eden bölge deniz suyu ile yıkanmalıdır tatlı su kullanılmamalıdır

Ciltte kalan dokunaç parçaları cımbızla alınmalıdır

Sirke veya zayıf asidik çözeltiler nematosistleri etkisiz hale getirebilir

Ağrı durumunda soğuk kompres ve antihistaminik krem kullanılabilir

Şiddetli reaksiyonlarda tıbbi yardım alınmalıdır

Ekolojik Önemi

Deniz ekosistemlerinde küçük omurgasız ve balıklar için barınak görevi görür

Bazı türleri simbiyotik ilişkiler sayesinde diğer türlerin yaşam alanlarını korur

Mercan resiflerinin biyolojik çeşitliliğine katkıda bulunur

Türkiye’de Görülen Bazı Türler

Actinia equina – Kırmızı deniz şakayığı

Anemonia viridis – Yeşil deniz anemonu

Condylactis aurantiaca – Turuncu deniz anemonu

Kaynaklar

Stephenson TA 1921 On the classification of Actiniaria

Daly M et al 2007 The Anthozoa in the Tree of Life

Fautin DG 2013 Hexacorallians of the World Database

Bilecenoğlu M 2014 Türkiye Deniz Omurgasızları

IUCN 2024 Marine Invertebrates Data