Auricularia mesenterica

(Çoğu zaman ağaç kabuklarında jel benzeri yapışık kümeler hâlinde görülen, dışı tüylü ve içi kahverengimsi-jele benzer yüzeyiyle dikkat çeken, tıbbi ve endüstriyel potansiyeli olan bir odunsu çürükçül mantar türüdür.)

Latince Adın Kökeni ve Anlamı

Auricularia: Latince auricula → “kulak” → şekil benzerliğine atıf
mesenterica: Latince mesenterium → “iç bağırsak zarı / barsak askısı”
Anlamı: “Bağırsak zarı/kulak benzeri yapıdaki mantar” → kıvrımlı, loblu ve jelimsi görünümüne işaret eder

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Fungi
Şube: Basidiomycota
Sınıf: Agaricomycetes
Takım: Auriculariales
Familya: Auriculariaceae
Cins: Auricularia
Tür: Auricularia mesenterica (Dicks.) Pers., 1822

Mikroskobik olarak Auricularia auricula-judae'ye benzer ancak dış yüzeyindeki tüylü yapılarla ayrılır.

Yayılış ve Habitat

Küresel Yayılış: Avrupa, Kuzey Afrika, Asya, Kuzey Amerika
Türkiye’deki Durumu: Karadeniz, Marmara ve Ege bölgelerinde; özellikle kayın, meşe, kestane gibi yaprak döken ağaçların ölü gövdelerinde yaygındır
Habitat:
Düşmüş ağaç kütükleri
Nemli, yarı gölgeli orman açıklıkları
Sert yapraklı odunsu bitkiler

Morfolojik Özellikler

➤ Meyve Gövdesi (Basidiokarp):

Boyut: 3–10 cm çapında, çoklu disk şeklinde birleşik koloniler oluşturur
Dış Yüzey: Grimsi kahverengi, yoğun tüylerle kaplı (mat ve kadifemsi)
İç (spor üreten) yüzey: Pürüzsüz, parlak, kırmızımsı-kahverengi ve jelimsi
Şekil: Kıvrımlı, kulak veya bağırsak lobunu andıran yapıda
Doku: Esnek, kaygan, jelatinimsi → nemliyken yumuşak, kuruyunca sertleşir

Mikroskobik ve Genetik Özellikler

Sporlar: Eliptik, düz, renksiz; boyutları 15–20 × 5–7 µm
Himenofor: Düz (porlu değil), basit yapılı
DNA barkodlaması (ITS, LSU gen bölgeleri) ile Auricularia türleri arasında ayrım yapılır
Dış yüzeydeki setae adı verilen kalın hücreler, tüylü dokuyu oluşturur → bu özellik A. auricula-judae’den ayırıcıdır

Ekosistem Rolü ve Beslenme

Beslenme Tipi:
Saprotrofik → ölü odun üzerinde çürükçül olarak yaşar
Ekolojik İşlev:
Ormanlarda lignoselüloz ayrışmasına katkı sağlar
Toprak oluşumuna, karbon döngüsüne katkıda bulunur
Bazı mantar sineklerinin ve akarların yaşam alanıdır

Tıbbi ve Biyolojik Kullanım

Geleneksel kullanımı sınırlıdır, yenilebilirlik açısından düşük önceliklidir
Farmasötik araştırmalarda:
Jelimsi kısmında glukanlar, mannitol ve fenolik bileşikler bulunmuştur
Antioksidan, antibakteriyel, antiinflamatuvar etkiler gözlemlenmiştir
İmmün sistem destekleyici ve kan şekerini dengeleyici etkiler bazı in vitro çalışmalarda raporlanmıştır
Tüylerin içerdiği bazı bileşikler, yara iyileşmesi ve doku yenilenmesi üzerine potansiyel göstermiştir

Endüstriyel ve Bilimsel Kullanım

Polisakkarit ekstraktları → biyoplastik hammaddesi, jel kıvam verici olarak araştırılmaktadır
Mantar-sellüloz kompozit çalışmaları:
Kurutulmuş örnekler kompozit yapıların biyo-esnekliğini test etmek için kullanılmıştır
Biyobozunur malzeme denemeleri:
Mantar gövdesinden elde edilen lifli yapı, ambalaj ve yalıtım malzemelerinde test edilmektedir
Lignin yıkıcı enzimler yönünden zengindir → biyoyakıt üretimi, tarımsal atık dönüşümü alanlarında değerlendirilebilir

Kültürel ve İlginç Bilgiler

İngiltere’de “tripe fungus” (işkembe mantarı) olarak bilinir
Bazı eski Avrupa halk hikâyelerinde bu mantarın bulunduğu ağaçlar ruhsal geçiş alanları olarak kabul edilmiştir
Şeklinin “bağırsaklara” benzemesi, Ortaçağ tıbbında sindirim sorunlarını iyileştirmek için kullanılmasına neden olmuştur
Renk değişimi ve su emiciliği nedeniyle doğa fotoğrafçıları için estetik mantar türlerinden biridir