Chazara persephone 

Chazara persephone

Chazara persephone (Güzellik Esmeri / The Fabricius' Grayling)

Nymphalidae (Nimfalitler) familyasının Satyrinae alt familyasına ait olan Chazara persephone, "Güzellik Esmeri" veya İngilizce'de "The Fabricius' Grayling" olarak bilinen, geniş bir Palearktik yayılıma sahip, kuru ve kayalık bozkır habitatlarının tipik kelebeklerinden biridir. Bu tür, özellikle kanatlarındaki belirgin beyaz veya sarımsı bantlarıyla dikkat çeker.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Chazara persephone, orta ila büyük boyutlu, yaklaşık 50-65 mm kanat açıklığına sahip bir kelebektir. Kanat üst yüzeyinin zemin rengi koyu kahverengi veya grimsi kahverengidir. Ön kanatlarda, dış kenara yakın bölgede belirgin bir geniş beyazımsı veya soluk sarımsı bant bulunur ve bu bant üzerinde genellikle bir veya iki adet koyu, halkalı göz beneği yer alır. Arka kanatlarda da benzer soluk bir bant bulunur. Bu bantlar, türün diğer Chazara türlerinden ayrılmasında önemli bir özelliktir. Kanat alt yüzeyleri, özellikle arka kanatlar, gri-kahverengi tonlarında, karmaşık ve kamuflaj sağlayan mermer desenlere sahiptir. Bu desenler, kelebek dinlenirken (kanatları kapalıyken) kayalık veya topraklı zeminle mükemmel uyum sağlar.

Cinsel dimorfizm belirgindir; dişiler genellikle erkeklerden daha büyük ve kanatlarındaki açık renkli bantlar erkeklere göre daha geniş ve daha açık renkli (beyaz veya krem) olabilir. Erkeklerin kanatlarındaki bantlar genellikle daha dar ve sarımsı tonlardadır.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
Sınıf (Class): Insecta (Böcekler)
Takım (Order): Lepidoptera (Kelebekler ve Güveler)
Aile (Family): Nymphalidae (Nimfalitler)
Alt Aile (Subfamily): Satyrinae
Cins (Genus): Chazara
Tür (Species): Chazara persephone (Hübner, 1805)

Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Chazara persephone, Avrupa'nın güneydoğusundan (Balkanlar), Kafkasya, Türkiye, Orta Doğu ve Orta Asya'ya kadar uzanan geniş bir Palearktik dağılıma sahiptir.

Türkiye'deki Dağılımı: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin bildirdiğine göre, Chazara persephone Türkiye'nin hemen hemen her bölgesinde, özellikle İç Anadolu, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz'in iç kesimlerindeki kuru ve dağlık alanlarda yaygın olarak görülen bir türdür. Genellikle 500 metreden 2500 metreye kadar olan yüksek rakımlarda bulunabilir.
Habitat Tercihi: Bu kelebek, özellikle kuru ve sıcak otlaklar, bozkırlar, kayalık yamaçlar, step habitatları, seyrek ağaçlı açık araziler ve engebeli arazileri tercih eder. Larvalarının ana konukçu bitkileri çeşitli buğdaygiller (Poaceae) familyasından kurakçıl ot türleridir. Ergin kelebekler, nadiren çiçeklerden nektar alırlar; daha çok kurumuş bitki sapları üzerinde dinlenirken veya nemli topraktan mineral emerken görülürler.

2. Yaşam Döngüsü ve Davranışsal Özellikler

Chazara persephone'nin yaşam döngüsü, yumurta, larva (tırtıl), pupa (krizalit) ve ergin (kelebek) evrelerinden oluşur.

Yumurta: Dişi kelebekler yumurtalarını genellikle konukçu otlarının yapraklarına veya doğrudan yere tek tek bırakırlar.
Larva (Tırtıl): Yumurtadan çıkan larvalar, konukçu bitkileriyle beslenirler. Tırtıllar genellikle iyi kamufle olmuş, grimsi veya kahverengimsi renkte olup, gece beslendikleri düşünülmektedir. Kışı genellikle genç tırtıl evresinde kış uykusuna yatarak geçirirler.
Pupa: Olgunlaşan tırtıllar, ilkbaharda pupa evresine geçmek için genellikle toprağın altına veya taşların arasına gizlenirler.
Uçuş Zamanı (Ergin Kelebek): Chazara persephone genellikle yılda tek bir döl verir. Ergin kelebekler Türkiye'de Temmuz başından Eylül ortasına kadar uçarlar. Uçuşun zirvesi genellikle Temmuz sonu ve Ağustos aylarına denk gelir.
Davranış: Bu kelebekler, hızlı ve çevik uçuşlara sahiptirler. Genellikle güneşli ve rüzgârsız havalarda aktiftirler. Dinlenmek için genellikle taşlara veya kuru otlara konmayı tercih ederler ve kanatlarını kapattıklarında kuru bir yaprağı veya taşı andıran alt kanat deseni sayesinde mükemmel bir kamuflaj sağlarlar. Erkekler, dişi arayışında tepeleri veya açık alanları tercih ederler.

Zehir Durumu, Alerji Durumu ve Tedavi Prosedürleri

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin belirttiğine göre:

Zehir Durumu: Chazara persephone zehirli değildir. Hem ergin kelebekler hem de tırtılları insanlar için toksik maddeler içermez. Doğrudan zehirlenme riski taşımazlar.
Alerji Durumu: Bu kelebek türünün veya tırtıllarının insanlar için bilinen ciddi alerjik reaksiyonlara neden olduğuna dair yaygın bir kayıt bulunmamaktadır. Tırtılları genellikle tüysüzdür ve cilt tahrişine neden olduklarına dair yaygın bir kayıt bulunmamaktadır.
Tedavi Prosedürleri: Herhangi bir temas sonrası cilt hassasiyeti çok nadir görülür. Böyle bir durumda, etkilenen bölgenin temizlenmesi ve kaşıntı giderici losyonların kullanılması yeterli olacaktır. Genellikle tıbbi müdahale gerektirmez.

3. Ekolojik Rolü ve Koruma Durumu

Chazara persephone, ekosistemde belirli roller üstlenir ve küresel ölçekte koruma durumu açısından değerlendirilmiştir.

Ekolojik Rolü: Larvaları, konukçu bitkileri olan buğdaygiller türleriyle beslenerek kuru otlak ve bozkır ekosistemlerindeki bitki büyümesine ve besin döngüsüne katkıda bulunurlar. Ergin kelebekler, besin zincirinde kuşlar ve diğer böcekçil hayvanlar için bir besin kaynağı oluştururlar.
Koruma Durumu: Küresel ölçekte, Chazara persephone, IUCN Kırmızı Listesi'nde "En Az Endişe Verici (Least Concern - LC)" olarak listelenmiştir. Geniş yayılış alanı ve uygun habitatların hala bulunması nedeniyle popülasyonları genellikle stabil kabul edilir.
Potansiyel Tehditler: Tür için genel bir tehdit bulunmamaktadır. Ancak, yerel ölçekte habitatların (özellikle bozkır ve step alanlarının) tarım arazisine dönüştürülmesi, aşırı otlatma veya kentleşme gibi insan faaliyetleri nedeniyle yok olması veya bozulması popülasyonları olumsuz etkileyebilir. Yine de, türün genel adaptasyon kabiliyeti ve konukçu bitkisinin yaygınlığı, bu tehditlerin genel popülasyon üzerindeki etkisini minimize etmektedir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar: