Cimbicidae

Cimbicidae

(Latince ad kökeni: Cimbex – bu familyanın tip cinsi; olasılıkla antik bir yer veya isimden türemiştir.)

Tam Taksonomik Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Arthropoda
• Sınıf: Insecta
• Takım: Hymenoptera (Zar kanatlılar)
• Alt takım: Symphyta (Arıların ve yaban arılarının bazal grubu; bel boğumu yok)
• Üst familya: Tenthredinoidea
• Familya: Cimbicidae

Genel Tanım ve Morfoloji

Cimbicidae, Avrupa ve Asya'da yaygın olan, nispeten iri ve tüylü vücutlu yaprak arılarından oluşan bir familyadır.

• Boyut: 10–25 mm arasında değişir (bazı türlerde 30 mm’ye kadar çıkar).
• Anten: Tipiktir – kısa ve uç kısmı topuz şeklinde kalınlaşır (bununla Tenthredinidae familyasından ayrılır).
• Vücut: Tıknaz, arı benzeri; tüylü ve parlak olabilir.
• Renkler: Siyah, sarı, kahverengi, bazen metalik yansımalı.
• Larva: Yapraklarla beslenen, tırtıl benzeri görünümde, bazen renkli benekli.

Habitat ve Ekoloji

• Habitat: Orman açıklıkları, çalılıklar, yapraklı ağaçların bulunduğu bölgeler.
• Bitki tercihleri: Özellikle huş (Betula), meşe (Quercus), çalı formundaki Rosaceae türleri (ör. alıç, böğürtlen)
• Ekolojik rol: Fitofag (bitki yiyici), larvalar yaprakları tüketir, bazı türler ormanlarda defolaj yapabilir.

Üreme ve Gelişim

• Dişiler yumurtalarını doğrudan yapraklara bırakır.
• Larvalar birkaç hafta boyunca yaprakla beslenir, sonra toprağa inerek pupa olur.
• Genellikle tek nesilli (univoltin) türlerdir.
• Pupalar kış uykusuna yatar ve ilkbaharda ergin çıkar.

Zehirlilik Durumu ve İnsan İçin Tehlike

• Zehirli değildir.
• Sokucu değillerdir, çünkü gerçek bir iğne sistemine sahip değillerdir (Symphyta alt takımı, Apocrita gibi iğne geliştirmemiştir).
• İnsanlara karşı saldırganlık göstermezler.
• Larvalar da zararsızdır, yalnızca bitki yapraklarına zarar verebilir.

Yanıltıcı Görünüm

• Kalın vücut yapıları nedeniyle arı veya eşekarısı sanılabilirler.
• Bu durum onların yırtıcılardan korunmasında etkili olan Bates tipi taklit örneğidir.

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

• Temas veya ısırma gibi tehlike içermez.
• Alerjiye sebep olacak bir vücut salgısı veya diken sistemleri yoktur.
• Rastlantısal temasta suyla yıkamak yeterlidir.
• Zehirlenme, dermatit veya toksik etki bildirilmemiştir.

Türkiye’de Görülen Türler

• Cimbex femoratus – Karadeniz ve Marmara bölgelerinde huş ağaçlarında kaydedilmiştir.
• Trichiosoma lucorum – İç Anadolu'da çalılık bölgelerde tespit edilmiştir.
• Cimbex connatus – Güneydoğu Anadolu’da kayıtlıdır.
• Not: Türkiye'de kayıtlar sınırlıdır, ancak potansiyel yayılım geniştir.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: Bu canlılar arı veya eşekarısıdır ve sokar.
2. Gerçek: Cimbicidae üyeleri arı gibi görünseler de iğneleri yoktur ve zararsızdır.
3. Efsane: Büyük ve tüylü oldukları için tehlikelidirler.
4. Gerçek: Büyüklük ve tüylenme taklit amaçlıdır; insanlara tehdit oluşturmazlar.
5. Efsane: Ağaçlara zararlı oldukları için öldürülmelidirler.
6. Gerçek: Yaprak tüketimi çoğu zaman sınırlıdır; doğal dengeyi bozmazlar.
7. Efsane: Larvaları tırtıldır ve zehirlidir.
8. Gerçek: Larvaları tırtıla benzer ama zararsızdır; zehir içermezler.
9. Efsane: Bu türler ısırabilir.
10. Gerçek: Ne ısırıcı aparatları ne savunma davranışları vardır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Taeger, A., Blank, S.M., & Liston, A.D. (2010). World Catalog of Symphyta (Hymenoptera)
• Goulet, H., & Huber, J.T. (1993). Hymenoptera of the World: An Identification Guide to Families
• Türk Entomoloji Derneği Yayınları (2022). Türkiye Symphyta Faunası Üzerine Notlar.
• Benson, R.B. (1951). Handbooks for the Identification of British Insects: Hymenoptera, Symphyta.

Fotoğraf:Janet Graham - Trichiosoma lucorum agg, Trawscoed, North Wales, May 2014