Diprionidae

Diprionidae

(Latince kökenli ad: Diprion = "çift testere" anlamına gelir; erkeklerin çift taraklı antenlerine atıftır.)

Tam Taksonomik Sınıflandırma

• Alem (Regnum): Animalia – Hayvanlar
• Şube (Phylum): Arthropoda – Eklem bacaklılar
• Sınıf (Classis): Insecta – Böcekler
• Takım (Ordo): Hymenoptera – Zar kanatlılar (arılar, yaban arıları, karıncalar ve testere sinekleri)
• Alt takım (Subordo): Symphyta – Bel boğumsuz zar kanatlılar (testere sinekleri)
• Üst familya (Superfamilia): Tenthredinoidea – Yaygın testere sinekleri
• Familya (Familia): Diprionidae Rohwer, 1911 – İğne yapraklı testere sinekleri

İngilizce Karşılığı ve Türkçe Açıklaması

• Diprionidae → Conifer sawflies (İğne yapraklı ağaçların testere sinekleri)
• Türkçede önerilen ad: Çam testere sinekleri veya İğne yapraklı testere sinekleri

Genel Tanım ve Morfoloji

Diprionidae familyası üyeleri, yalnızca iğne yapraklı ağaçlarda (özellikle çamlar, ladinler, köknarlar) yaşayan, larvaları bitki yiyici olan, dikkat çekici anten yapılarıyla tanınan bir grup testere sineğidir.

• Boyut: Genellikle 7–15 mm uzunluğunda.
• Vücut: Kalın yapılı, kısa antenli (dişiler), erkeklerde ise dikkat çekici biçimde çift taraklı (bipectinate) antenler bulunur.
• Renk: Sarımsı, kahverengi, siyah veya desenli.
• Ağız yapısı: Çiğneyici (özellikle larvalarda belirgin).
• Larvalar: Tırtıla benzer ama vücutlarında gövdeden çıkıntı yapan 7–8 çift yalancı bacak (proleg) bulunur. Bazı türlerde renkli bantlar ve benekler gözlenir.

Habitat ve Ekoloji

• Ekolojik Tip: Fitofag (bitkiyle beslenen)
• Konak Bitkiler:
• Çam (Pinus spp.)
• Ladin (Picea spp.)
• Göknar (Abies spp.)
• Bazı türlerde Ardıç (Juniperus spp.)
• Yayılım: Kuzey Yarımküre'de yaygındır. Türkiye’de özellikle Batı ve Kuzey Anadolu çam ormanlarında türlerine rastlanır.
• Mevsimsellik: İlkbahar – yaz aylarında aktiftirler.

Üreme ve Yaşam Döngüsü

• Dişi bireyler, iğne yaprakların içine testere benzeri ovipozitör ile yumurtalarını dizer.
• Larvalar birkaç hafta boyunca topluca beslenir, sonra toprağa inerek pupa evresine geçer.
• Genellikle tek nesilli (univoltin) olsalar da bazı türlerde yılda iki nesil olabilir.
• Kışlamayı pupa olarak geçirirler.

Türkiye'de Kayıtlı Bazı Türler ve Tanımlayıcıları

Bilimsel AdıTanımlayan (Yıl)Türkçe Adı (Önerilen)Diprion pini (Linnaeus, 1758)Carl LinnaeusÇam testere sineğiNeodiprion sertifer (Geoffroy, 1785)Étienne GeoffroyAkdeniz çam testere sineğiGilpinia hercyniae (Hartig, 1837)Theodor HartigLadin yaprak arısıMonoctenus juniperi (Linnaeus, 1758)Carl LinnaeusArdıç testere sineği

Zehirlilik Durumu ve İnsanlara Etkisi

• Zehirli değildirler.
• Sokucu veya ısırıcı değillerdir.
• Larvalar bitkilere zarar verir, insanlar için fiziksel zarar oluşturmaz.
• Nadiren, larvalarla yoğun temas eden kişilerde kontakt dermatit (ciltte tahriş) görülebilir.

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

• Temas durumunda su ve sabunla yıkama yeterlidir.
• Hassas kişilerde kızarıklık, kaşıntı görülürse antihistaminik veya topikal kortikosteroid önerilebilir.
• Ağızdan alım nadirdir; zehirlenme riski yoktur.

Ekosistemdeki Rolü

• Larvalar, iğne yapraklı ağaçların yapraklarını yiyerek ağaç sağlığını zayıflatabilir.
• Orman zararlısı olarak bazı türler ekonomik öneme sahiptir.
• Doğal düşmanları arasında kuşlar, parazitoid yaban arıları (Ichneumonidae, Braconidae), mantarlar ve virüsler bulunur.
• Doğal dengenin korunmasında önemli rol oynarlar.

Karıştırılabilecek Gruplar

• Tenthredinidae: Anten yapısı ince ve çok segmentlidir, Diprionidae’de erkeklerde taraklıdır.
• Cimbicidae: Geniş vücutlu, yapraklı ağaçlara bağlı türlerdir.
• Gerçek tırtıllar (kelebek larvaları) ile karıştırılır ancak Diprionidae larvalarında 7 veya daha fazla çift yalancı bacak bulunur.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: Bu böcekler sokar.
2. Gerçek: Zar kanatlı olsalar da iğne taşımazlar, saldırmazlar.
3. Efsane: Tırtıl görünümündeki larvalar zehirlidir.
4. Gerçek: Larvalar sadece bitki yer, insanlar için zararsızdır.
5. Efsane: Ormanda göründükleri yerler kurur.
6. Gerçek: Ağaçların yapraklarını yiyebilirler ama ağaçları kurutmazlar; sadece stres oluşturabilir.
7. Efsane: Bu böcekler arı türüdür.
8. Gerçek: Arı değillerdir; “arımsı” görünüm taklit veya rastlantıdır.
9. Efsane: Yere düşen larvalar ısırır.
10. Gerçek: Isırmazlar, düşmeleri tamamen savunmasızlıktır.

İlginç Bilgiler

• Diprion pini türü, 1970’lerden bu yana Avrupa’da çam ormanlarının en yaygın zararlılarından biri sayılır.
• Erkeklerin çift taraklı antenleri, dişilerin feromonlarını çok uzaktan algılamaya yarar.
• Larvalar genellikle grup halinde beslenir, bu da orman alanlarında gözle görülür zararlar oluşturabilir.
• Pupalarda diyapoz (zorunlu gelişim duraklaması) gözlenebilir ve bu biyolojik savaşta dikkate alınmalıdır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Taeger, A., Blank, S.M., & Liston, A.D. (2010). World Catalog of Symphyta (Hymenoptera)
• Goulet, H., & Huber, J.T. (1993). Hymenoptera of the World: An Identification Guide to Families
• Türk Ormancılık Dergisi (2020). Türkiye Çam Ormanlarında Görülen Hymenoptera Zararlıları
• Smith, D. R. (1979). Symphyta species of North America
• IEFCLAB (2022). Diprionid Sawflies of Eurasia
•  This image is created by user Sandra Brennand at Waarneming.nl, a source of nature observations in the Netherlands