Clossiana dia 

Clossiana dia

Clossiana dia (Mor Menekşe Kelebeği / Weaver's Fritillary)

Nymphalidae (Nimfalitler) familyasının Heliconiinae (Menekşe Kelebekleri) alt familyasına ait olan Clossiana dia, "Mor Menekşe Kelebeği" veya İngilizce'de "Weaver's Fritillary" olarak bilinen, kanat altındaki belirgin gümüşi lekeleriyle dikkat çeken küçük bir kelebek türüdür. Palearktik biyocoğrafik bölgesinde, özellikle nemli orman açıklıkları ve çayırlık alanlarda yayılış gösterir.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Clossiana dia, küçük ila orta büyüklükte, yaklaşık 28-38 mm kanat açıklığına sahip bir kelebektir. Kanat üst yüzeyinin ana rengi parlak turuncu-kahverengi olup, üzerinde belirgin siyah benekler ve çizgiler bulunur. Bu benekler, kanatların dış kenarlarına doğru uzanır. En belirgin özelliği, arka kanatların alt yüzeyindeki metalik gümüşi lekeler ve morumsu bir ton içeren karmaşık desenlerdir. Bu gümüşi lekeler, ışıkta parlayarak türün kolayca tanınmasını sağlar.

Cinsel dimorfizm hafif derecede belirgin olabilir; dişiler genellikle erkeklerden biraz daha büyük ve kanat desenleri biraz daha soluk olabilir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
Sınıf (Class): Insecta (Böcekler)
Takım (Order):şimdilik Lepidoptera (Kelebekler ve Güveler)
Aile (Family): Nymphalidae (Nimfalitler)
Alt Aile (Subfamily): Heliconiinae
Cins (Genus): Clossiana
Tür (Species): Clossiana dia (Linnaeus, 1767)

Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Clossiana dia, Avrupa'dan (İber Yarımadası ve Britanya Adaları hariç) Asya'nın ılıman bölgelerine, Sibirya ve Uzak Doğu'ya kadar uzanan geniş bir Palearktik dağılıma sahiptir.

Türkiye'deki Dağılımı: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin bildirdiğine göre, Clossiana dia Türkiye'nin özellikle kuzey bölgelerinde, nemli orman açıklıkları, çalılık alanlar ve dağlık çayırlıklarda yayılış gösteren bir türdür. Marmara ve Karadeniz bölgelerinden, özellikle yüksek rakımlı yaylalardan ve orman içindeki nemli açıklıklardan kayıtları bulunmaktadır. Genellikle 500 metreden 2000 metrenin üzerindeki yükseltilerde bulunabilir.
Habitat Tercihi: Bu kelebek, özellikle nemli orman açıklıkları, orman yolları, çalılık alanlar, bataklık kenarları, dağ çayırları ve otlaklar gibi nemli ve bitki örtüsünün yoğun olduğu habitatları tercih eder. Larvalarının ana konukçu bitkileri çeşitli menekşe (Viola) türleridir; özellikle Viola canina (Köpek Menekşesi) ve Viola riviniana (Yaban Menekşesi) gibi türler bilinmektedir. Ergin kelebekler, bu habitatlarda yetişen farklı çiçeklerden (örneğin devedikeni, böğürtlen, civanperçemi) nektar alırlar.

2. Yaşam Döngüsü ve Davranışsal Özellikler

Clossiana dia'nın yaşam döngüsü, yumurta, larva (tırtıl), pupa (krizalit) ve ergin (kelebek) evrelerinden oluşur.

Yumurta: Dişi kelebekler yumurtalarını genellikle konukçu bitkisi olan menekşe türlerinin yapraklarına veya yakınındaki bitki kalıntılarına tek tek bırakırlar. Yumurtalar küremsi ve yeşilimsi sarı renktedir.
Larva (Tırtıl): Yumurtadan çıkan larvalar, menekşe yapraklarıyla beslenirler. Tırtıllar genellikle koyu renkli olup, üzerinde sarımsı çizgiler ve dallanmış dikenler bulunur. Kışı genellikle genç tırtıl evresinde kış uykusuna yatarak geçirirler.
Pupa: Kış uykusundan sonra olgunlaşan tırtıllar, ilkbaharda pupa evresine geçerler. Pupa genellikle bitki sapları arasına veya yere yakın bir yere, gevşek bir koza içinde gizlenir.
Uçuş Zamanı (Ergin Kelebek): Clossiana dia, iklim koşullarına ve coğrafi bölgeye bağlı olarak yılda iki veya üç döl verebilir. Türkiye'de ilk döl genellikle Mayıs-Haziran'da, ikinci döl ise Temmuz-Ağustos'ta gözlemlenebilir.
Davranış: Bu kelebekler, hızlı ve çevik uçuşlara sahiptirler. Genellikle güneşli havalarda aktiftirler. Sık sık çiçekler üzerinde nektar alırken veya nemli topraklardan mineral emerken görülürler. Erkekler, dişi arayışında orman yollarında veya açıklıklarda devriye uçuşları yaparlar.

Zehir Durumu, Alerji Durumu ve Tedavi Prosedürleri

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin belirttiğine göre:

Zehir Durumu: Clossiana dia zehirli değildir. Hem ergin kelebekler hem de tırtılları insanlar için toksik madde içermez. Doğrudan zehirlenme riski taşımazlar.
Alerji Durumu: Bu kelebek türünün veya tırtıllarının insanlar için bilinen ciddi alerjik reaksiyonlara neden olduğuna dair yaygın bir kayıt bulunmamaktadır. Tırtılları genellikle tüysüzdür ve cilt tahrişine neden oldukları gözlemlenmemiştir.
Tedavi Prosedürleri: Clossiana dia ile temas sonrası herhangi bir özel tedavi prosedürü genellikle gerekmez. Çok nadiren ciltte hassasiyet görülürse, etkilenen bölgenin sabun ve suyla temizlenmesi ve kaşıntı giderici losyonların kullanılması yeterli olacaktır. Genellikle tıbbi müdahale gerektirmez.

3. Ekolojik Rolü ve Koruma Durumu

Clossiana dia, ekosistemde hem birincil tüketici hem de tozlayıcı olarak rol oynar.

Ekolojik Rolü: Larvaları, konukçu bitkileri olan menekşe türleriyle beslenerek nemli çayır ve orman ekosistemlerinin doğal döngüsüne katkıda bulunurlar. Ergin kelebekler ise çiçeklerden nektar alarak önemli bir tozlayıcı görevi üstlenirler. Aynı zamanda, besin zincirinde kuşlar ve diğer böcekçil hayvanlar için besin kaynağıdırlar.
Koruma Durumu: Küresel ölçekte, Clossiana dia, IUCN Kırmızı Listesi'nde "En Az Endişe Verici (Least Concern - LC)" olarak listelenmiştir. Geniş yayılış alanı ve uygun habitatların hala bulunması nedeniyle popülasyonları genellikle stabil kabul edilir. Ancak, Avrupa'nın bazı bölgelerinde, özellikle habitat kaybı ve bozulması nedeniyle popülasyonlarında azalmalar gözlemlenmiştir.
Potansiyel Tehditler:
Habitat Kaybı ve Bozulması: Türün yaşadığı nemli orman açıklıklarının ve çayırların tarım arazisine dönüştürülmesi, kentleşme, orman yönetimi (özellikle alt bitki örtüsünün temizlenmesi) ve drenaj projeleri gibi insan faaliyetleri nedeniyle habitatların yok olması veya bozulması yerel popülasyonları olumsuz etkileyebilir.
Pestisit Kullanımı: Tarım alanlarına yakın habitatlarda kullanılan pestisitler, hem larvaları hem de ergin kelebekleri doğrudan veya dolaylı olarak etkileyebilir.
İklim Değişikliği: Nemli habitatlara olan bağımlılığı nedeniyle, iklim değişikliğinin neden olabileceği kuraklık veya değişen yağış rejimleri, türün yaşam alanlarını olumsuz etkileyebilir.

Clossiana dia, nemli orman ve çayır ekosistemlerinin sağlığı açısından önemli bir gösterge türüdür. Bu türün yaşam alanlarının sürdürülebilir yönetimi, ekosistem sağlığının korunması için kritik öneme sahiptir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar: