Coenonympha saadi 

Coenonympha saadi

Coenonympha saadi (Saadi'nin Esmeri / Saadi's Heath)

Nymphalidae (Nimfalitler) familyasının Satyrinae (Esmerler) alt familyasına ait olan Coenonympha saadi, "Saadi'nin Esmeri" veya İngilizce'de "Saadi's Heath" olarak bilinen, Doğu Akdeniz ve Orta Doğu bölgelerine özgü, kuru ve sıcak bozkır habitatlarında yaşayan bir kelebek türüdür. Bu tür, özellikle kanat altındaki belirgin göz benekleriyle tanınır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Coenonympha saadi, küçük ila orta büyüklükte, yaklaşık 30-40 mm kanat açıklığına sahip bir kelebektir. Kanat üst yüzeyinin ana rengi açık kahverengi veya pas rengine çalan turuncu-kahverengidir. Ön kanatlarda genellikle, bazen belirgin olmayan, küçük siyah bir göz beneği bulunabilir. Arka kanatlar ise düz kahverengi tonlardadır. En belirgin özelliği, arka kanatların alt yüzeyindeki, dış kenara yakın bir sıra halinde dizilmiş, dıştan beyazımsı bir bantla çevrili siyah göz benekleridir. Bu benekler, türün tanımlanmasında önemli bir rol oynar. Alt kanat zemin rengi de genellikle açık kahverengi veya kirli beyaz tonlarındadır.

Cinsel dimorfizm hafif derecede belirgin olabilir; dişiler genellikle erkeklerden biraz daha büyük ve kanat desenleri biraz daha soluk olabilir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
Sınıf (Class): Insecta (Böcekler)
Takım (Order): Lepidoptera (Kelebekler ve Güveler)
Aile (Family): Nymphalidae (Nimfalitler)
Alt Aile (Subfamily): Satyrinae
Cins (Genus): Coenonympha
Tür (Species): Coenonympha saadi (Kollar, 1849)

Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Coenonympha saadi, Türkiye, İran, Irak, Suriye, Ürdün, İsrail ve Kafkasya'nın güneybatı bölgelerinde yayılış gösteren bir türdür.

Türkiye'deki Dağılımı: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin bildirdiğine göre, Coenonympha saadi Türkiye'nin güney, güneydoğu ve doğu bölgelerinde, özellikle kurak ve sıcak bozkır habitatlarında yayılış gösterir. Adana, Mersin, Kahramanmaraş, Gaziantep, Şanlıurfa, Mardin, Hakkari, Van, Ağrı ve Iğdır gibi illerden kayıtları bulunmaktadır. Genellikle 500 metreden 2000 metrenin üzerindeki yükseltilerde bulunabilir.
Habitat Tercihi: Bu kelebek, özellikle kuru ve sıcak bozkırlar, step alanları, kurak otlaklar, seyrek ağaçlı açık araziler, taşlık ve kayalık yamaçlar gibi kurakçıl habitatları tercih eder. Larvalarının ana konukçu bitkileri çeşitli buğdaygiller (Poaceae) familyasından kurakçıl ot türleridir. Ergin kelebekler, bu habitatlarda yetişen çeşitli kurakçıl çiçeklerden nektar alırlar.

2. Yaşam Döngüsü ve Davranışsal Özellikler

Coenonympha saadi'nin yaşam döngüsü, yumurta, larva (tırtıl), pupa (krizalit) ve ergin (kelebek) evrelerinden oluşur.

Yumurta: Dişi kelebekler yumurtalarını genellikle konukçu otlarının saplarına veya yapraklarına tek tek bırakırlar.
Larva (Tırtıl): Yumurtadan çıkan larvalar, konukçu otlarıyla beslenirler. Tırtıllar genellikle yeşil veya kahverengimsi renkte olup, iyi kamufle olmalarını sağlayan kısa tüylere sahiptirler. Kışı genellikle genç tırtıl evresinde kış uykusuna yatarak geçirirler.
Pupa: Kış uykusundan sonra olgunlaşan tırtıllar, ilkbaharda pupa evresine geçerler. Pupa genellikle toprağın altında veya bitki sapları arasına gizlenir.
Uçuş Zamanı (Ergin Kelebek): Coenonympha saadi genellikle yılda tek bir döl verir. Ergin kelebekler Türkiye'de Mayıs sonundan Temmuz ortasına kadar uçarlar. Uçuşun zirvesi genellikle Haziran ayına denk gelir.
Davranış: Bu kelebekler, diğer Coenonympha türlerine göre daha hızlı ve çevik bir uçuşa sahiptirler. Genellikle güneşli ve sıcak havalarda aktiftirler. Sık sık çiçekler üzerinde nektar alırken veya otların arasında dinlenirken görülürler. Konduklarında kanatlarını genellikle kapalı tutarlar.

Zehir Durumu, Alerji Durumu ve Tedavi Prosedürleri

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin belirttiğine göre:

Zehir Durumu: Coenonympha saadi zehirli değildir. Hem ergin kelebekler hem de tırtılları insanlar için herhangi bir toksik madde içermez. Doğrudan zehirlenme riski taşımazlar.
Alerji Durumu: Bu kelebek türünün veya tırtıllarının insanlar için bilinen ciddi alerjik reaksiyonlara neden olduğuna dair yaygın bir kayıt bulunmamaktadır. Tırtılları genellikle tüysüzdür ve cilt tahrişine neden oldukları gözlemlenmemiştir.
Tedavi Prosedürleri: Coenonympha saadi ile temas sonrası herhangi bir özel tedavi prosedürü genellikle gerekmez. Çok nadiren ciltte hassasiyet görülürse, etkilenen bölgenin sabun ve suyla temizlenmesi ve kaşıntı giderici losyonların kullanılması yeterli olacaktır. Genellikle tıbbi müdahale gerektirmez.

3. Ekolojik Rolü ve Koruma Durumu

Coenonympha saadi, ekosistemde hem birincil tüketici hem de tozlayıcı olarak rol oynar.

Ekolojik Rolü: Larvaları, konukçu bitkileri olan buğdaygillerle beslenerek kurakçıl bozkır ve step ekosistemlerinin doğal döngüsüne katkıda bulunurlar. Ergin kelebekler ise çiçeklerden nektar alarak önemli bir tozlayıcı görevi üstlenirler. Aynı zamanda, besin zincirinde kuşlar ve diğer böcekçil hayvanlar için besin kaynağıdırlar.
Koruma Durumu: Küresel ölçekte, Coenonympha saadi için IUCN Kırmızı Listesi'nde doğrudan bir değerlendirme bulunmamaktadır. Ancak, Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin belirttiği gibi, yayılış alanının bazı bölgelerinde yerel popülasyonları hassas durumda olabilir. Özellikle Türkiye gibi dağılımının önemli bir kısmının bulunduğu ülkelerde, bu türün korunması için yerel çalışmalar önem taşır.
Potansiyel Tehditler:
Habitat Kaybı ve Değişimi: Türün yaşadığı bozkır ve step alanlarının tarım arazisine dönüştürülmesi (özellikle kuru tarım ve sulama projeleri), aşırı otlatma, kentleşme ve altyapı projeleri nedeniyle habitatların yok olması veya bozulması, yerel popülasyonlar üzerinde ciddi baskı yaratabilir.
İklim Değişikliği: Kurak ve sıcak habitatlara bağımlılığı nedeniyle, iklim değişikliğinin neden olabileceği uzun süreli kuraklıklar veya aşırı sıcak hava dalgaları, türün yaşam alanlarını olumsuz etkileyebilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar: