Erynnis tages 

Erynnis tages

Erynnis tages (Gri Zıpzıp / Dingy Skipper)

Hesperiidae (Zıpzıp Kelebekler) familyasının Pyrginae alt familyasına ait olan Erynnis tages, diğer zıpzıp kelebeklerine göre daha soluk ve gri tonlarıyla bilinen, küçük ve hızlı uçuşlu bir türdür. Halk arasında "Gri Zıpzıp" veya İngilizce'de "Dingy Skipper" olarak adlandırılır. Palearktik biyocoğrafik bölgesinde geniş bir yayılıma sahiptir.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Erynnis tages, genellikle 25-30 mm kanat açıklığına sahip, nispeten küçük bir kelebektir. Kanat üst yüzeyi genellikle mat gri, gri-kahverengi veya koyu kahverengi tonlarında olup, üzerinde hafifçe belirsiz koyu lekeler ve bazen ön kanatların kenarında küçük beyaz noktalar bulunur. Vücudu tüylüdür. Kanat alt yüzeyi de üst yüzeye benzer şekilde soluk ve düz renklidir. Diğer zıpzıp kelebeklerinin aksine, kanatlarında parlak renkler veya belirgin desenler yoktur, bu da ona "dingy" (donuk/soluk) adını verir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
Sınıf (Class): Insecta (Böcekler)
Takım (Order): Lepidoptera (Kelebekler ve Güveler)
Aile (Family): Hesperiidae (Zıpzıp Kelebekler)
Alt Aile (Subfamily): Pyrginae
Cins (Genus): Erynnis
Tür (Species): Erynnis tages (Linnaeus, 1758)

Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Erynnis tages, Avrupa'dan Asya'nın ılıman bölgelerine kadar uzanan geniş bir yayılıma sahiptir. Batı Avrupa'dan Sibirya ve Uzak Doğu'ya kadar görülebilir.

Türkiye'deki Dağılımı: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin bildirdiğine göre, Erynnis tages Türkiye'nin birçok bölgesinde, özellikle otlaklar, çalılık alanlar, orman kenarları ve açık yamaçlarda yaygın olarak görülen bir türdür. Farklı yükseltilerde ve çeşitli iklim bölgelerinde gözlemlenebilir.
Habitat Tercihi: Bu kelebekler, açık ve güneşli habitatları tercih ederler. Çiçekli otlaklar, çayırlar, terk edilmiş araziler, orman açıklıkları, yol ve patika kenarları, kalkerli yamaçlar ve fundalıklar başlıca yaşam alanlarıdır. Larvalarının ana konukçu bitkileri çeşitli baklagiller (Fabaceae) familyasından bitkilerdir; özellikle Korunga (Onobrychis), Üçgül (Trifolium), Fiğ (Vicia) ve Lotustur (Lotus corniculatus). Ergin kelebekler, bu bitkilerin çiçeklerinden nektar alırlar.

2. Yaşam Döngüsü ve Davranışsal Özellikler

Erynnis tages'in yaşam döngüsü, yumurta, larva (tırtıl), pupa (krizalit) ve ergin (kelebek) evrelerinden oluşur.

Yumurta: Dişi kelebekler yumurtalarını genellikle konukçu bitkilerinin yapraklarının alt yüzeylerine tek tek bırakırlar. Yumurtalar küçük ve küremsidir.
Larva (Tırtıl): Yumurtadan çıkan larvalar, konukçu bitkilerinin yapraklarıyla beslenirler. Tırtıllar yeşil renkte olup, beslendikleri yaprakları ipeksi bir ağ ile katlayarak kendilerine bir yuva oluştururlar. Bu yuvalar içinde saklanarak yırtıcılardan korunurlar. Genellikle kışı tırtıl evresinde kış uykusuna yatarak geçirirler.
Pupa: Olgunlaşan tırtıllar, kış uykusundan sonra pupa evresine geçerler. Pupa genellikle bitki örtüsü arasında, ipekten yapılmış gevşek bir koza içinde bulunur.
Uçuş Zamanı (Ergin Kelebek): Erynnis tages genellikle yılda tek veya iki döl verir. Türkiye'de ilkbahardan (Nisan sonu/Mayıs başı) başlayarak Temmuz sonuna kadar uçuşları gözlemlenebilir. İkinci döl, ilk dölün geç uçuşuna denk geldiğinde belirgin olmayabilir.
Davranış: Bu kelebekler, zıpzıp kelebeklerine özgü hızlı, ani ve alçak uçuşlarıyla bilinirler. Genellikle bitki örtüsü arasında hızla hareket ederler. Sık sık yere veya bitki saplarına konarak güneşlenirler. Konduklarında kanatlarını genellikle kısmen açılı tutarlar. Erkekler, dişi arayışında bölgelerini savunur ve uçuş yollarını belirlerler.

Zehir Durumu, Alerji Durumu ve Tedavi Prosedürleri

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin belirttiğine göre:

Zehir Durumu: Erynnis tages zehirli değildir. Hem ergin kelebekler hem de tırtılları insanlar için herhangi bir toksik madde içermez. Doğrudan zehirlenme riski taşımazlar.
Alerji Durumu: Bu kelebek türünün veya tırtıllarının insanlar için bilinen ciddi alerjik reaksiyonlara neden olduğuna dair yaygın bir kayıt bulunmamaktadır. Tırtılları genellikle tüysüzdür ve cilt tahrişine neden oldukları gözlemlenmemiştir.
Tedavi Prosedürleri: Erynnis tages ile temas sonrası herhangi bir özel tedavi prosedürü genellikle gerekmez. Çok nadiren ciltte hassasiyet görülürse, etkilenen bölgenin temizlenmesi ve kaşıntı giderici losyonların kullanılması yeterli olacaktır.

3. Ekolojik Rolü ve Koruma Durumu

Erynnis tages, ekosistemde hem birincil tüketici hem de tozlayıcı olarak rol oynar.

Ekolojik Rolü: Larvaları, baklagil bitkileriyle beslenerek bu bitkilerin doğal döngüsüne katkıda bulunurlar. Ergin kelebekler ise çiçeklerden nektar alarak önemli bir tozlayıcı görevi üstlenirler. Aynı zamanda, kuşlar ve diğer böcekçil hayvanlar için besin kaynağıdırlar.
Koruma Durumu: Erynnis tages, geniş yayılış alanı ve farklı habitatlara uyum sağlama kabiliyeti sayesinde küresel ölçekte en az endişe verici (Least Concern) türler arasında yer almaktadır. Popülasyonları genellikle stabil ve güçlüdür.
Potansiyel Tehditler: Tür için genel bir tehdit bulunmamaktadır. Ancak, tarım uygulamaları nedeniyle doğal otlakların ve bozkırların azalması, yoğun pestisit kullanımı veya habitat parçalanması gibi faktörler, yerel popülasyonları olumsuz etkileyebilir. Yine de genel popülasyon düzeyi açısından önemli bir risk altında değildir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar: