Falco subbuteo

Falco subbuteo – Delice Doğan

(İngilizce: Eurasian Hobby)

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Chordata
• Sınıf: Aves
• Takım: Falconiformes
• Familya: Falconidae
• Cins: Falco
• Tür: Falco subbuteo (Linnaeus, 1758)

Doğal Dağılım ve Habitat

Falco subbuteo, Avrupa, Kuzey Afrika, Orta Asya ve Çin’e kadar uzanan geniş bir alanda yaz göçmeni olarak ürer.

• Kışlama Alanları: Sahra altı Afrika, Hindistan ve Güneydoğu Asya
• Türkiye: Tüm bölgelerde göç esnasında görülür; Trakya, İç Anadolu ve Doğu Karadeniz’de az sayıda birey üreme yapar

Habitat Tercihleri:

• Açık ormanlık alanlar, tarım arazileri, bataklık çevresi, nehir kıyıları
• Genellikle ağaçlık alanlarla açık alanların sınır bölgelerinde gözlenir

Tanımlayıcı Özellikler

• Boy: 29–36 cm
• Kanat Açıklığı: 70–84 cm
• Ağırlık: 130–280 g
• Genel Renk:
• Sırt koyu kurşuni–siyah
• Göğüs beyaz üzerine ince koyu çizgili
• Bacaklar ve “pantolon” bölgesi pas rengi
• Kafa: Siyah “bıyık çizgisi” ve beyaz yüz
• Göz: Sarı halka çevrili koyu iris
• Uçuş: Kıvrak, hızlı ve çevik – yusufçuklar gibi uçan böcekleri havada yakalayabilir

Ekoloji ve Davranış

• Beslenme:
• Ana besinler: Uçan böcekler (yusufçuklar, büyük kelebekler), kuşlar (kırlangıç, ebabil vb.)
• Havada avlanır, çok çevik manevralarla avını yakalar
• Avlanma Yöntemi:
• Açık havada, gün batımı civarı çok aktiftir
• Yüksekten dalış yaparak veya kuş sürülerini takip ederek avlanır
• Yuvalama:
• Kendi yuvasını yapmaz, genellikle karga ve alakargaların terk ettiği yuvaları kullanır
• Ağaçların yüksek dallarında ürer
• Üreme Dönemi: Mayıs–Temmuz
• 2–4 yumurta
• Kuluçka süresi yaklaşık 28–30 gün

Göç ve Dağılım

• Uzun mesafe göçmendir
• Türkiye’den geçişi özellikle Nisan–Mayıs ve Ağustos–Eylül aylarında gözlemlenir
• Göç sırasında tekil veya küçük gruplar halinde hareket eder

Korunma Durumu

• IUCN Statüsü: LC (Least Concern – Asgari Endişe)
• Tehditler:
• Böcek ilaçları → av kaybı
• Ağaç yuvalarının yok edilmesi
• Rüzgar türbinleriyle çarpışma
• Göç yolunda yasadışı avcılık

İnsana Zararlılık Durumu

• İnsana zararsızdır.
• Evcil hayvanlara tehdit oluşturmaz
• Ekosistem dengesini sağladığı ve zararlı böcekleri tükettiği için dolaylı fayda sağlar

Zehirlilik Durumu

• Zehirli değildir.
• Vücudunda veya salgılarında toksik madde bulunmaz
• İnsanlar veya diğer hayvanlar için toksik etki göstermez

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

• Eğer bir bireyle fiziksel temas (örneğin yaralı kuş kurtarma) olursa:
• Kalın eldiven kullanılmalı
• Pençe yarası durumunda yaranın temizlenmesi ve antiseptik uygulanması gerekir
• Göz, ağız teması halinde bol suyla yıkama yeterlidir
• Yaralı birey mutlaka yaban hayatı rehabilitasyon merkezine teslim edilmelidir

Latince Adının Etimolojisi

• Falco: Latince “orak” anlamındaki falx’tan gelir – pençelerin kıvrıklığını temsil eder
• subbuteo: Latince “buteo’dan daha küçük” anlamında; Buteo cinsi (şahinler) ile kıyasla daha küçük olduğu için verilmiştir

İlginç bilgi: Subbuteo, bu türün adını taşıyan bir masa futbol oyununun da adıdır. Oyunun mucidi, kuşa hayran olduğu için oyuna bu ismi vermiştir.

🧪 Ekolojik Rol ve Bilimsel Önemi

• Zararlı böcek ve aşırı çoğalan küçük kuş popülasyonlarını kontrol eder
• Göçmenliği nedeniyle iklim değişikliği çalışmalarında biyogöstergedir
• Uçuş yeteneği ve çevikliği nedeniyle davranışsal ve nörolojik araştırmalarda model türdür
• Tarım alanlarında doğal böcek kontrolüne katkı sağlar

Kaynakça

BirdLife International. (2023). Falco subbuteo species factsheet – https://www.birdlife.org

Ferguson-Lees, J., Christie, D.A. (2001). Raptors of the World. Helm.

Cramp, S. & Simmons, K.E.L. (1980). The Birds of the Western Palearctic Vol. II. Oxford University Press

IUCN Red List (2023): Falco subbuteo – https://www.iucnredlist.org

Türkiye Kuş Gözlem Derneği (Kuşbank)

Global Raptor Information Network – https://www.globalraptors.org