Glaucostegus cemiculus

Glaucostegus cemiculus, Rajiformes takımından farklı bir takım olan Rhinopristiformes (Keler Balıkları) grubuna ait, çok büyük boyutlu bir türdür. Halk arasında Taraklı Keler veya Dev Keler Balığı olarak bilinir. Bu tür, hem köpek balığı hem de vatoz özelliklerini bir arada taşıyan morfolojisi ve canlı doğurma özelliği ile gerçek vatozlardan (Rajidae) ayrılır. Büyük boyutu, yavaş yaşam döngüsü ve avcılığa olan yüksek hassasiyeti nedeniyle, küresel olarak ve Akdeniz'de Kritik Tehlike Altında (Critically Endangered - CR) olarak sınıflandırılmıştır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Taraklı Keler, Doğu Atlantik Okyanusu'nun kuzeyinden güneyine ve tüm Akdeniz'de yayılış gösterir. Türkiye sularında bulunan, ancak popülasyonu hızla azalan nadir türlerdendir. Tarihsel olarak önemli bir balıkçılık türü olmasına rağmen, günümüzde avlanması ve karaya çıkarılması uluslararası ve bölgesel düzenlemelerle yasaklanmıştır.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum):: Chordata (Kordalılar)
• Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
• Takım (Order):: Rhinopristiformes (Keler Balıkları)
• Aile (Family):): Glaucostegidae (Dev Keler Balıkları)
• Cins (Genus): Glaucostegus
• Tür (Species):: Glaucostegus cemiculus (Geoffroy Saint-Hilaire, 1817)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

• Boyut: Devasa boyutlara ulaşabilen bir türdür. Toplam uzunluğu 2 metreye kadar çıkabilir.
• Vücut Şekli (Ayırt Edici Özellik): Vücudu, önde üçgen şeklinde ve düzleşmiş bir disk (vatoz benzeri) ve arkada kaslı, köpek balığı benzeri bir kuyrukla birleştiği için bir geçiş formu olarak kabul edilir.
• Burun: Uzun, sivri, kürek şeklinde bir buruna sahiptir.
• Yüzgeçler: Kuyrukta iki belirgin sırt yüzgeci bulunur. Kuyruk ucunda alt yüzgeç lobu belirgindir.
• Deri: Derisi nispeten pürüzsüzdür, ancak sırt orta hattı boyunca ve omuz bölgesinde küçük diken sıraları bulunabilir.
• Renk ve Desen: Sırt rengi genellikle düz grimsi-kahverengi veya sarımsı-kahverengidir. Alt yüzeyi beyazdır.
• Üreme Şekli (Kritik Fark): Canlı doğurandır (Ovovivipar). Gerçek vatozlar (Rajidae) gibi yumurta kapsülü bırakmaz; yavrularını annenin vücudu içinde geliştirir ve canlı olarak dünyaya getirir.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

• Habitat: Bentiktir (dipte yaşar). Genellikle sığ kıta sahanlığı bölgelerini tercih eder. 10 metreden 100 metreye kadar olan sığ ve orta derinliklerde, kumlu ve çamurlu deniz tabanlarında bulunur.
• Davranış: Dipte pusu kurarak veya burunlarını kuma gömerek avlanan bir yırtıcıdır.
• Diyet: Diyeti; küçük kemikli balıklar (özellikle dip balıkları) ve büyük dip omurgasızlarından oluşur.
• Yaşam Döngüsü (Kritik Faktör): Büyük boyutlu olması nedeniyle son derece yavaş büyür, çok geç olgunlaşır (15-20 yıldan sonra) ve çok düşük döl sayısına sahiptir. Bu, onu aşırı avlanmaya karşı en hassas deniz canlılarından biri yapar.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

• Koruma Durumu: IUCN tarafından küresel olarak ve Akdeniz popülasyonu için "Kritik Tehlike Altında" (Critically Endangered - CR) olarak sınıflandırılmıştır. Bu, doğada yok olma riskinin aşırı yüksek ve acil önlem gerektiren bir tür olduğu anlamına gelir.
• Tehditler: Başta dip trolü ve fanyalı ağlar olmak üzere dip balıkçılığı yöntemleri tarafından hedef alınması veya yan av (bycatch) olarak yakalanması ana tehdittir. Eti, ve özellikle yüzgeçleri (köpek balığı yüzgeci çorbası pazarında) için ticari değeri yüksektir. Düşük üreme hızı, popülasyonun avcılık baskısına karşı toparlanma yeteneğini tamamen ortadan kaldırmıştır.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

• Kaynaklar:
• Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
• Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
• Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.
• Jabado, R. W. (2019). Glaucostegus cemiculus. The IUCN Red List of Threatened Species 2019.
• Not: Taraklı Keler, tüm Akdeniz'deki elasmobranch (kıkırdaklı balık) popülasyonlarının karşı karşıya olduğu en büyük tehlikenin simgesidir. Bu türün neslinin devamı için, yaşam alanlarındaki ticari balıkçılığın kesin ve etkili bir şekilde kısıtlanması zorunludur.
• Fotoğraf: https://en.wikipedia.org/wiki/Blackchin_guitarfish#/media/File:Rhinobatos_cemiculus.raie-guitare01.jpg