Hyponephele urartua–

Hyponephele urartua, Nymphalidae familyasının Hyponephele cinsine ait, adını Antik Urartu Krallığı'ndan alan endemik veya ona çok yakın bir yayılışa sahip bir kelebek türüdür. Bu kelebek, Doğu Anadolu'nun yüksek dağlık bölgelerine özgü, nadir bir türdür.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Hyponephele urartua, orta büyüklükte bir kelebek olup, kanat açıklığı yaklaşık 40-50 mm civarındadır. Kanat üst yüzeyi, koyu kahverengi veya gri tonlardadır. Ön kanadın dış kenarında, genellikle belirgin bir siyah göz beneği ve onu çevreleyen açık kahverengi bir halka bulunur. Kanat alt yüzeyi ise, gri-kahverengi tonlarda mermer desenli olup, bu desenler sayesinde doğada kolayca kamufle olabilir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Insecta (Böcekler)
• Takım (Order):: Lepidoptera (Kelebekler ve güveler)
• Aile (Family):: Nymphalidae (Fırça ayaklı kelebekler)
• Cins (Genus): Hyponephele
• Tür (Species):: Hyponephele urartua (Dorn, 1990)

Coğrafi Dağılım ve Yayılış Alanları

Bu tür, Türkiye'nin Doğu Anadolu bölgesine endemik bir tür olarak bilinir. Yayılışı, özellikle Van, Bitlis ve civar illerin yüksek rakımlı dağlık alanlarıyla sınırlıdır.

• Habitat Tercihi: Genellikle 1800-2500 metre arasındaki yüksek rakımlı kuru otlaklar, taşlık yamaçlar ve seyrek bitki örtüsüne sahip bozkır alanlarını tercih eder.

2. Fiziksel Özellikler ve Biyolojik Davranışlar

Hyponephele urartua kelebekleri, uçuş dönemi olarak genellikle yaz aylarında, yani Haziran ve Ağustos arasında görülür. Yıl içinde tek nesil verirler.

• Yaşam Döngüsü: Tırtılları, Poaceae (Buğdaygiller) familyasından çeşitli ot türleriyle beslenir.
• Davranış: Uçuşları hızlı ve alçaktır. Sık sık toprak veya kayalar üzerinde kanatlarını kapalı tutarak dinlenirler, bu sayede mükemmel kamufle olurlar.

3. Ekolojik ve Biyolojik Önemi

• Ekolojik Rolü: Yaşadığı kurak ve yarı kurak ekosistemlerde tozlaşmaya katkıda bulunur. Aynı zamanda, endemik statüsü nedeniyle bu benzersiz ekosistemlerin sağlığı için önemli bir gösterge türü olarak kabul edilir.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

• Koruma Durumu: Hyponephele urartua, sınırlı yayılış alanı ve belirli habitatlara bağımlı endemik bir tür olduğu için hassas veya tehlike altında olarak değerlendirilir. Bu statü, türün korunmasına yönelik acil önlemler alınması gerektiğini gösterir.
• Tehditler:
• Habitat Kaybı: Yüksek rakımlı otlak alanlarının tarıma dönüştürülmesi veya madencilik faaliyetleri, türün yaşam alanlarını daraltır.
• Aşırı Otlatma: Kontrolsüz aşırı otlatma, tırtılın besin bitkilerini yok edebilir.
• İklim Değişikliği: Yüksek rakımlı habitatların iklim değişikliğinden etkilenerek yok olması.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

• Kaynaklar:
• Tolman, T., Lewington, R. (2008). Collins Butterfly Guide: The Most Complete Field Guide to the Butterflies of Britain and Europe.
• Kudrna, O., Fric, Z. F., & Hula, V. (2011). Butterflies of Europe: A Guide to the Species and Their Distribution.
• European Environment Agency.
• Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) Kırmızı Listesi.