Isurus oxyrinchus

Isurus oxyrinchus, Köpekbalıkları takımı Lamniformes içinde, Lamnidae familyasına (Uskumru Köpekbalığıgiller) ait, okyanusların en hızlı ve en dinamik köpekbalığı türüdür. Halk arasında Kısa Yüzgeçli Camgöz veya Palamut Köpekbalığı olarak bilinir. Denizlerin en hızlı köpekbalığı unvanına sahip olan bu tür, aerodinamik gövdesi ve keskin dişleriyle birincil yırtıcı konumundadır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Kısa Yüzgeçli Camgöz, dünya genelinde tropikal ve ılıman suların açık okyanus bölgelerinde kozmopolit bir dağılıma sahiptir. Yaşamının büyük bir kısmını kıyıdan uzak, pelajik sularda geçirir. Türkiye'nin Akdeniz ve Ege'deki açık deniz sularında nadiren de olsa görülen ve ticari balıkçılık için yüksek değere sahip olan bir türdür. Yavaş üreme döngüsü nedeniyle, yoğun avcılık baskısına karşı çok hassastır.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

• Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
• Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
• Takım (Order):: Lamniformes (Büyük Beyaz Köpekbalığı Takımı)
• Aile (Family):: Lamnidae (Uskumru Köpekbalığıgiller)
• Cins (Genus):: Isurus
• Tür (Species):: Isurus oxyrinchus (Rafinesque, 1810)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

• Boyut: Büyük bir köpekbalığıdır; ortalama 2.5–3.5 metre, maksimum 4 metreye kadar uzunluğa ulaşabilir. Vücudu son derece hidrodinamiktir ve hız için tasarlanmıştır.
• Burun ve Dişler (Ayırt Edici Özellik): Burnu sivri ve konik bir şekle sahiptir. Ağzı büyük olup, uzun, ince ve jilet gibi keskin dişleri bulunur; bu dişler, ağız kapalıyken bile görünür durumdadır.
• Yüzgeçler: Adından da anlaşılacağı gibi, göğüs (pektoral) yüzgeçleri görece kısadır ve bu özellik, onu yakın akrabası olan Uzun Yüzgeçli Camgöz'den (Isurus paucus) ayırır.
• Fizyoloji: Vücut ısısını çevresindeki sudan daha yüksek tutma (endotermi) yeteneğine sahiptir. Bu "sıcak kanlılık," ona ani hız patlamaları ve soğuk okyanus derinliklerinde avlanma yeteneği sağlar.
• Renk: Sırtı parlak metalik mavi veya koyu gridir; karın kısmı ise beyazdır.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

• Davranış ve Hız: Denizlerin en hızlı köpekbalığı olarak kabul edilir; kısa mesafelerde 70 km/saat veya daha yüksek hızlara ulaşabilir. Yüksek derecede göçmendir ve genellikle yalnız yaşar. Olta ile yakalandığında sudan dışarı zıplama (akrobatik) eğilimiyle bilinir.
• Habitat: Açık denizde ve kıta yamaçlarında bulunur. Çoğunlukla yüzey sularında bulunsa da 500 metrenin altındaki derinliklere de dalabilir.
• Diyet: Hızlı ve çevik avcıdır. Diyeti, genellikle kendisi gibi hızlı balıklardan (özellikle ton balığı, kılıç balığı) ve kalamarlardan oluşur.
• Üreme: Yumurtadan çıkan yavruları doğurur (ovovivipar). Embriyolar, annenin yumurtalıklarında üretilen döllenmemiş yumurtaları yiyerek gelişir. Cinsel olgunluğa geç ulaşır (erkekler 7-9 yıl, dişiler 18-21 yıl) ve her doğumda az sayıda (4 ila 30 arası) yavru dünyaya getirir.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

• Koruma Durumu: Çok yavaş üreme hızı, geç cinsel olgunlaşma ve yoğun ticari avcılık nedeniyle küresel olarak IUCN tarafından "Tehlike Altında" (Endangered - EN) kategorisinde sınıflandırılmıştır.
• Tehditler: Eti (özellikle biftek benzeri tadı nedeniyle), yüzgeçleri ve derisi için uluslararası balıkçılıkta (özellikle uzun olta ve trolle avcılığı) yüksek oranda hedeflenir. Sportif balıkçılıkta da popüler bir avdır, bu da tür üzerindeki baskıyı artırır.
• Yasal Durum: Yüksek hassasiyeti nedeniyle, birçok uluslararası balıkçılık kuruluşu (örneğin ICCAT) tarafından avlanmasına kısıtlamalar getirilmiş veya tamamen yasaklanmıştır.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

• Kaynaklar:
• Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
• Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
• Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.
• Rigby, C. L., Simpfendorfer, C. & M. D. (2022). Isurus oxyrinchus. The IUCN Red List of Threatened Species 2022.
• Not: Kısa Yüzgeçli Camgöz, Akdeniz'de artık nadir görülen ve uluslararası koruma çabalarının merkezinde yer alan bir türdür.
• Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/70551905