Marumba quercus

Marumba quercus (Meşe Atmaca Güvesi / Oak Hawk-moth)

Sphingidae (Atmaca Güveleri) familyasının Smerinthinae alt familyasına ait olan Marumba quercus, Avrupa, Asya Minor (Anadolu) ve İran'da yayılış gösteren büyük ve dikkat çekici bir güve türüdür. Adından da anlaşılacağı gibi, larvaları özellikle meşe (Quercus) ağaçlarıyla beslenirler.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Marumba quercus, 80 ila 125 mm arasında değişen kanat açıklığına sahip, oldukça büyük bir güvedir. Kanatları genellikle açık kahverengi, grimsi kahverengi veya koyu kahverengi tonlarında olup, üzerinde belirsiz veya hafifçe belirgin dalgalı bantlar ve lekeler bulunur. Dinlenme halindeyken kanatlarını çadır gibi vücudunun üzerinde tutar ve bu haliyle kurumuş bir yaprağa benzer, bu da ona mükemmel bir kamuflaj sağlar. Arka kanatları genellikle daha soluk renklidir. Vücutları iridir ve tüylüdür.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
Sınıf (Class): Insecta (Böcekler)
Takım (Order): Lepidoptera (Kelebekler ve Güveler)
Aile (Family): Sphingidae (Atmaca Güveleri)
Alt Aile (Subfamily): Smerinthinae
Cins (Genus): Marumba
Tür (Species): Marumba quercus (Denis & Schiffermüller, 1775)

Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Marumba quercus, Holarktik biyocoğrafik bölgede, özellikle güney ve orta Avrupa'dan (İspanya, Portekiz, Yunanistan, İtalya, Balkanlar, Macaristan) Asya Minor (Türkiye), İran ve Sibirya'nın güney kısımlarına kadar geniş bir yayılıma sahiptir.

Türkiye'deki Dağılımı: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin bildirdiğine göre, Marumba quercus Türkiye'de de yayılış gösteren bir türdür. Özellikle ülkenin meşe ormanlarının bulunduğu bölgelerinde, kuru ve ılıman iklim koşullarına sahip tepelik ve dağlık ormanlık alanlarda bulunur.
Habitat Tercihi: Bu güve, özellikle larvalarının beslendiği meşe ağaçlarının (Quercus türleri) bulunduğu kuru ve ılıman meşe ormanlarını, çalılık meşelikleri ve parklık alanları tercih eder. Genellikle genç ve çalılık formundaki meşe ağaçlarını, büyük ve olgun ağaçlara tercih ederler. Toprak yapısı genellikle hafif ve çakıllı alanlar olabilir.

2. Yaşam Döngüsü ve Davranışsal Özellikler

Marumba quercus'un yaşam döngüsü, yumurta, larva (tırtıl), pupa ve ergin (güve) evrelerinden oluşan tam metamorfoz (holometabol) bir yapıya sahiptir. Tür genellikle yılda tek döl verir.

Larva (Tırtıl): Tırtıllar yeşil renkte olup, yanlarında belirgin sarı çizgiler ve vücutlarında küçük sarı noktacıklar bulunur. Baş kısımlarında turuncu renkli bir desen ve anal bölgesinde mavi renkli, geriye doğru kıvrık bir boynuzsu uzantı (horn) vardır. Larvalar, meşe (Quercus) türlerinin yapraklarıyla beslenirler. Özellikle Quercus pubescens (Tüylü Meşe), Quercus suber (Mantarlı Meşe), Quercus ilex (Pırnal Meşe) ve Quercus cerris (Saçlı Meşe) gibi türler ana konukçulardır.
Pupa: Gelişimini tamamlayan larvalar, toprağın altında veya bitki kalıntılarının arasında pupa evresine geçerler. Kışı pupa evresinde geçirirler.
Uçuş Zamanı (Ergin Güve): Ergin güveler genellikle Mayıs sonundan Temmuz sonuna kadar gözlemlenirler. Kuzey enlemlerde veya yüksek rakımlarda bu dönem daha geç olabilir.
Davranış: Ergin güveler genellikle geceleri aktiftir ve ışık kaynaklarına çekilebilirler. Gündüzleri ise meşe ağaçlarının yaprakları arasında dinlenirler ve kamuflajları sayesinde fark edilmeleri zordur. Erginlerin ağız parçaları (hortumları) genellikle körelmiş veya çok kısadır, bu yüzden beslenmezler. Enerjilerini larva evresinde depoladıkları yağlardan alırlar.

Zehir Durumu, Alerji Durumu ve Tedavi Prosedürleri

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin belirttiğine göre:

Zehir Durumu: Marumba quercus zehirli değildir. Hem ergin güveler hem de tırtılları insanlar için herhangi bir toksik madde içermez. Doğrudan zehirlenme riski taşımazlar. Tırtılları da yakıcı tüylere sahip değildir.
Alerji Durumu: Bu güve türünün veya tırtıllarının insanlarda bilinen ciddi alerjik reaksiyonlara neden olduğuna dair yaygın bir kayıt bulunmamaktadır. Ancak genel olarak güve pulları veya tırtıl tüyleri, hassas kişilerde hafif solunum yolu veya cilt tahrişine neden olabilir, ancak bu durum Marumba quercus için spesifik bir sorun olarak belirtilmemiştir.
Tedavi Prosedürleri: Marumba quercus ile temas sonrası herhangi bir özel tedavi prosedürü genellikle gerekmez. Tıbbi müdahale gerektirmez.

3. Ekolojik Rolü ve Koruma Durumu

Marumba quercus, ekosistemde birincil tüketici olarak rol oynar ve meşe ormanlarının sağlığı için önemli bir gösterge olabilir.

Ekolojik Rolü:
Bitki-Böcek İlişkisi: Larvaları, meşe ağaçlarının yapraklarıyla beslenerek ekosistemdeki bitki-böcek etkileşimlerinin bir parçasıdır.
Besin Zinciri: Hem larvalar hem de ergin güveler, kuşlar, yarasalar ve diğer böcekçil hayvanlar için önemli bir besin kaynağıdırlar.
Biyoçeşitlilik Göstergesi: Meşe ormanlarının sağlığı ve çeşitliliği için önemli bir gösterge türü olabilir.
Koruma Durumu: Küresel ölçekte, Marumba quercus için IUCN Kırmızı Listesi'nde doğrudan bir değerlendirme bulunmamaktadır. Geniş bir coğrafi alana yayılmış bir tür olsa da, özellikle belirli meşe ormanı habitatlarına bağlı olması nedeniyle yerel popülasyonları tehdit altında olabilir. Avrupa'da bazı bölgelerde habitat tahribatı ve ormanların tür kompozisyonundaki değişiklikler nedeniyle tehdit altında olduğu belirtilmiştir. Bu nedenle, özellikle kuru meşe ormanlarının korunması bu tür için hayati önem taşır.
Potansiyel Tehditler:
Habitat Bozulması/Kaybı: Meşe ormanlarının kesilmesi, parçalanması veya tarım/yerleşim alanlarına dönüştürülmesi.
Orman Yangınları: Meşe ormanlarının yangın riski, türün popülasyonlarını doğrudan etkileyebilir.
Aşırı Otlatma: Meşe fidanlarının aşırı otlatılması, larvaların besin kaynağını azaltabilir.
Homojen Ormancılık Uygulamaları: Ormanlarda tek tip ağaçlandırma ve doğal orman yapısının bozulması, türün yaşam alanını olumsuz etkileyebilir.

Kaynaklar

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Lepiforum.de – Marumba quercus: Avrupa Lepidoptera'sı üzerine kapsamlı bilgiler sunan bir veri tabanıdır. Türün morfolojisi, dağılımı, yaşam döngüsü ve görselleri hakkında detaylı bilgi içermektedir.
https://lepiforum.org/wiki/page/Marumba_quercus
Life4OakForests.eu – Oak Hawk-moth (Marumba quercus): Türün habitat tanımı, tehditleri ve koruma eylemleri hakkında bilgi.
https://www.life4oakforests.eu/oak-hawk-moth-marumba-quercus/
Sphingidae of the Western Palaearctic – Marumba quercus: Batı Palearktik'teki Atmaca Güveleri üzerine uzmanlaşmış detaylı bir kaynak.
https://tpittaway.tripod.com/sphinx/m_que.htm
Fauna Europaea – Marumba quercus: Türün taksonomik bilgileri ve Avrupa'daki yayılışını gösteren bir veri tabanı.
https://fauna-eu.org/cdm_dataportal/taxon/e50d603a-324d-4467-9c98-1718018c6418 (Bu link genel bir örnektir, Marumba quercus için doğru bağlantıyı kontrol etmek gerekebilir.)