Nycteribiidae

Nycteribiidae – Yarasa Bitleri

(Kanatları evrimsel olarak kaybolmuş, örümcek benzeri görünüşleriyle tanınan, yalnızca yarasalarda yaşayan dış parazit sineklerdir.)

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Diptera – Çiftkanatlılar
• Alt Takım: Brachycera
• Üst Familya: Hippoboscoidea
• Familya: Nycteribiidae Rondani, 1875

Morfolojik Özellikler

• Vücut Yapısı: 1–5 mm arası boyda; yassı, uzun bacaklı ve örümceğimsi bir görünüme sahiptir. Baş genellikle gövde altına çekilmiş ve dorsaldan görülmez.
• Kanatlar: Tümüyle yoktur. Kanatsızlık, yaşam tarzlarına (zorunlu ektoparazitlik) adaptasyon sonucu oluşmuştur.
• Ağız Yapısı: Delici–emici yapıda; yarasanın kanıyla beslenmeye uyum sağlamıştır.
• Gözler: Bazı türlerde körelmiştir veya tamamen yoktur.
• Anten: Kısa ve gövdeye gömülü biçimdedir.
• Bacaklar: Uzun ve güçlü, yarasanın kıllarına tutunmak için kancalı tarsuslara sahiptir.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol

• Dağılım: Dünya genelinde yaygındır. Yarasaların bulunduğu her kıtada temsil edilir.
• Habitat: Doğrudan yarasanın vücudu üzerinde yaşar; mağaralar, ağaç kovukları ve çatı aralarında barınan yarasa kolonilerinde görülür.
• Ekolojik Rol: Zorunlu ektoparazit olarak yalnızca yarasalarla ilişkilidir. Bazı türler birden fazla yarasa türünü enfeste edebilir.

Beslenme

• Yetişkinler: Yarasanın derisini delerek kan emer.
• Larvalar: Dişinin vücudu içinde gelişir. Larvalar pup evresine kadar annelerinin içinde kalır ve doğrudan dışarıya pup olarak bırakılır.

Tıbbi ve Veterinerlik Önemi

• Nycteribiidae familyası insanlara doğrudan zarar vermez. Ancak yarasalardaki bazı virüs ve bakterilerin (örn. Bartonella spp.) taşıyıcısı veya vektörü olabilirler.
• İnsanlar için asıl önemleri, yarasalardan insanlara bulaşabilecek zoonotik hastalıkların potansiyel taşıyıcısı olmalarıdır.
• Veterinerlik açısından, enfeste yarasalarda zayıflama ve stres faktörüdürler.

İnsana Zararlılık Durumu

• Zehirli değildir.
• İnsanları ısırmaz.
• Ancak dolaylı yolla bazı zoonotik patojenleri taşıyabilecekleri için dikkatle değerlendirilmelidir.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• İnsan vücuduna geçmezler.
• Yarasa kolonilerinin yoğun bulunduğu alanlarda çalışan araştırmacı ve mağara keşifçileri, dolaylı patojen bulaşına karşı koruyucu kıyafet giymelidir.
• Yarasa parazitleriyle kontamine olmuş ekipman dezenfekte edilmelidir.

Bilimsel ve Endüstriyel Kullanım

• Vektör biyolojisi, evrimsel parazitlik mekanizmaları ve yarasa–parazit etkileşimleri üzerine yapılan araştırmalarda model gruplar arasındadır.
• Endosimbiyotik bakteri taşıyıcılığı ve bu simbiyozların evrimi, bu familyanın inceleme konularındandır.
• Parazit–konak özel ilişkilerinde tür teşhisi yoluyla yarasa türlerinin izlenmesine katkı sağlarlar.

Latince Ad Anlamı

“Nycteribiidae” adı, Eski Yunanca nycteris (yarasa) ve bios (yaşam) köklerinden gelir; “yarasa üzerinde yaşayan” anlamındadır.

Türkiye'de Görülen Türler

Türkiye’deki yarasa kolonilerinde bu familyaya ait bireyler gözlenmiştir. En bilinen cinsler:

• Penicillidia spp.
• Nycteribia spp.
• Basilia spp.

Ancak kayıtlar nadir ve sınırlıdır; karanlık yaşam alanları ve konak özelleşmeleri nedeniyle tespitleri zordur.

Halkın Merak Edebileceği İlginç Bilgiler

• Dış görünüşleri sinekten çok örümceğe benzediği için insanlar tarafından böcek ya da akar zannedilirler.
• Uçamayan sinekler olmaları, evrimsel olarak yarasaya tamamen bağımlı hale gelmelerinin sonucudur.
• Dişiler, larvaları kendi vücutlarında büyütür ve gelişmiş pupaları doğrudan bırakırlar; bu da böcekler arasında nadir görülen bir özelliktir (adenotrofik viviparite).
• Tamamen yarasa odaklı oldukları için, insanla doğrudan temasta bulunmazlar.
• Yarasaların taşındığı veya izole edildiği araştırma çalışmalarında sıklıkla ortaya çıkarlar.

Bilgi ve araştırma:

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

• Dick, C.W. & Patterson, B.D. (2007). Bat flies: Obligate ectoparasites of bats. Fieldiana Zoology.
• Theodor, O. (1967). An Illustrated Catalogue of the Rothschild Collection of Nycteribiidae (Diptera). British Museum.
• Szentiványi, T. et al. (2019). Host associations of bat flies (Diptera: Nycteribiidae and Streblidae). Parasites & Vectors.