Streblidae

Streblidae – Yarasa Bitleri (Kanatlı veya Kanatsız Ektoparazit Sinekler)

(Yalnızca yarasalarla yaşayan, bazen kanatlı ama çoğunlukla kanatsız, örümceğimsi görünümleriyle dikkat çeken, zorunlu ektoparazit yaşam süren bir çiftkanatlı sinek familyasıdır.)

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Diptera – Çiftkanatlılar
• Alt Takım: Brachycera
• Üst Familya: Hippoboscoidea
• Familya: Streblidae Rondani, 1875

Morfolojik Özellikler

• Vücut Yapısı: 1.5–6 mm boyutlarında, basık ve geniş gövdeli; vücut kıllı ve sıklıkla dikenimsi yapılara sahiptir.
• Kanatlar: Türüne göre kanatlı veya kanatsız olabilir; kanatlar genellikle körelmiş ya da tamamen yoktur.
• Anten: Çok kısa ve gövdeye gömülü, genellikle gözle seçilemeyecek kadar küçüktür.
• Gözler: Birçok türde körelmiş veya tamamen kaybolmuştur.
• Bacaklar: Güçlü, dikenli ve tırnaklı; konak yarasanın tüylerine tutunmaya uygundur.
• Ağız Yapısı: Delici–emici tip; yarasanın kanını emmek için uyarlanmıştır.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol

• Dağılım: Kozmopolit; özellikle tropikal ve subtropikal bölgelerde yoğunlaşmıştır.
• Habitat: Doğrudan yarasaların vücudu üzerinde yaşarlar. Yarasa barınaklarında (mağaralar, çatılar, ağaç kovukları) bulunurlar.
• Ekolojik Rol: Zorunlu ektoparazit olarak yalnızca yarasalarda yaşarlar. Bazı türler yalnızca belirli yarasa türlerine özelleşmiştir (konak-spesifik).

Beslenme

• Yetişkinler: Kan emerek beslenir; yalnızca yarasaları ısırırlar.
• Larvalar: Dişinin vücudu içinde gelişir; larva gelişimini tamamladıktan sonra pup olarak dişi tarafından konak dışında bir yüzeye bırakılır.

Tıbbi ve Veterinerlik Önemi

• İnsanları ısırmazlar.
• Doğrudan insan sağlığına etkileri yoktur, ancak yarasaların taşıdığı bazı virüslerin (örn. rabies, ebola benzeri virüsler) potansiyel vektörleri olabilirler.
• Veterinerlik açısından yarasa kolonilerinde parazit yükünü artırarak konakların zayıflamasına neden olabilirler.

İnsana Zararlılık Durumu

• Zehirli değildir.
• Isırmaz ve hastalık taşımaz.
• Ancak araştırmacıların veya mağara çalışanlarının dolaylı bulaş riski taşıyan kontaminasyon ortamlarında korunması gerekir.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• İnsan üzerinde barınmazlar; herhangi bir temas halinde müdahale gerekmez.
• Korunmak için yarasa temaslı ortamlarda eldiven ve maske takılması, kıyafetlerin kapalı tutulması önerilir.
• Yarasa rehabilitasyon merkezlerinde, parazit kontrol programları uygulanmalıdır.

Bilimsel ve Endüstriyel Kullanım

• Ektoparazit–konak evrimsel ilişkileri açısından önemli model familyalardandır.
• Yarasa populasyonlarının izlenmesinde, taşıdıkları streblid türleri üzerinden dolaylı bilgiler elde edilebilir.
• Endosimbiyotik bakteri taşıma, mikroflora aktarımı ve evrimsel simbiyoz araştırmalarında değerlidirler.

Latince Ad Anlamı

“Streblidae” adı, Eski Yunanca streblos (bükülmüş, kıvrılmış) kelimesinden türetilmiştir; bu ad, familya üyelerinin bükülmüş gövde yapısı ve tutunmaya uyumlu vücut şekliyle ilişkilidir.

Türkiye'de Görülen Türler

Streblidae familyası, esas olarak tropikal yarasa türlerinde yoğunlaşmakla birlikte; Türkiye’de nadir olarak gözlenmiştir.

• Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu’daki bazı mağaralarda rastlanan yarasalarda streblid sinek varlığı belgelenmiştir.
• Basilia spp. gibi cinslere ait bireylerin varlığı ihtimal dahilindedir.

Halkın Merak Edebileceği İlginç Bilgiler

• Bu sinekler, örümceğe benzer yapıları nedeniyle çoğu zaman sinekten çok akarlara ya da parazit böceklere benzetilir.
• Dişileri larvalarını içinde büyütüp, doğrudan pup olarak dışarı bırakır (adenotrofik viviparite).
• Kanatlı olan türler uçabilir; ancak yarasanın vücuduna ulaşır ulaşmaz kanatlarını terk eder veya kullanmaz.
• Bazı türler yalnızca tek bir yarasa türü üzerinde yaşar, bu nedenle tür belirlemede ipucu sağlar.
• Yarasaların taşınması, araştırılması veya bakımı sırasında bu sineklerin dışa taşınması mümkündür.

Bilgi ve araştırma:

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

• Dick, C.W. & Gettinger, D. (2005). A faunal survey of Streblidae (Diptera) from bats in Paraguay. Journal of Parasitology.
• Wenzel, R.L., Tipton, V.J., & Kiewlicz, A. (1966). The Streblidae of Panama. In: Wenzel (ed.), Ectoparasites of Panama.
• Szentiványi, T. et al. (2019). Host associations of bat flies (Diptera: Streblidae and Nycteribiidae). Parasites & Vectors.