Pelobatidae
Pelobatidae – Kazıcı Kurbağalar Familyası
(Pelobates = “çamurluk sakini”; Yunanca "pelos" = çamur, "bates" = yürüyen)
Toprağın derinliklerinde sessizce uyuyan, gökyüzünden ilk damla düşünce yeryüzüne doğan bir çağrının taşıyıcısı.
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia
- Şube: Chordata
- Sınıf: Amphibia
- Takım: Anura
- Üst familya: Pelobatoidea
- Familya: Pelobatidae Bonaparte, 1850
- Cinsler: Pelobates (tek cinsli familyadır)
Genel Özellikler
- Kazıcı ve yer altı yaşamına uyum sağlamış kurbağalardır.
- Derileri yumuşak, parlak ve sıklıkla nemlidir.
- Arka ayaklarında keratinleşmiş siyah kazma çıkıntısı bulunur (metatarsal tüberkül).
- Baş geniş, burun kısa ve gözler belirgindir.
- Pupil dikey eliptik biçimdedir.
- Vücut yapıları tombul ve kaslıdır.
- Genellikle sessizdir, ancak çiftleşme döneminde yankılanan sesler çıkarırlar.
Coğrafi Dağılım
- Avrupa, Kuzey Afrika ve Batı Asya’ya yayılmışlardır.
- Türkiye’de yalnızca Batı ve Orta Anadolu’da Pelobates syriacus doğal olarak bulunur.
- Yaşam alanları genellikle tarımsal araziler, geçici çukurlar, step alanları ve alüvyal topraklardır.
- Kurak bölgelerde derinlere kazılarak yaz uykusuna (estivasyon) geçebilirler.
Ekolojik ve Davranışsal Özellikler
- Gündüzleri çoğunlukla yer altında geçirir, geceleri aktiftir.
- Çok iyi kazıcılardır; 50–100 cm derine kadar inebilirler.
- Beslenme: Böcekler, larvalar, solucanlar ve diğer küçük omurgasızlar.
- Savunmada genellikle geri kazı yapar veya yassılaşarak kamufle olur.
- Yaşam döngüleri yağmur rejimine bağlı olarak hızla değişebilir.
Üreme ve Gelişim
- Üreme: İlkbaharda kısa süreliğine aktif olan gölet ve su birikintilerinde.
- Erkekler geceleri derinden gelen, yankılı çağrı sesleri çıkarır.
- Dişiler 1000–3000 kadar yumurtayı jelatinimsi kordonlar halinde bırakır.
- Yumurtalar 2–5 günde açılır; larvalar hızlı büyür.
- Kuruma tehlikesi olan sularda larvalar hızlı metamorfoz geçirir.
- Metamorfoz sonrası bireyler hemen kazı davranışı geliştirir.
Türkiye’deki Tür
- Pelobates syriacus – Suriye Kazıcı Kurbağası
- Pelobates syriacus boettgeri alttürü Türkiye’de bulunur.
- Özellikle İç Anadolu ve Batı Anadolu’da lokal popülasyonlar hâlinde yaşar.
Korunma Durumu
- Pelobatidae familyasına ait türler hassas türlerdir.
- Geçici sucul habitatların yok olması, tarımsal ilaçlama ve yoğun arazi kullanımı en büyük tehditlerdir.
- Pelobates syriacus, IUCN tarafından "Asgari Endişe" (LC) kategorisinde değerlendirilse de, lokal popülasyonlar ciddi baskı altındadır.
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- Efsane: Bu kurbağalar taşın altına ışınlanır gibi yok olur.
- Gerçek: Güçlü kazıcı ayaklarıyla saniyeler içinde toprağa gömülebilirler.
- Efsane: Hiç ses çıkarmazlar.
- Gerçek: Üreme döneminde yankılı ve derin ötüşleri vardır.
- Efsane: Göl kurbağasıdırlar.
- Gerçek: Sadece üreme döneminde suya gelirler; çoğunlukla karasal ve yer altı yaşantısına sahiptirler.
- Efsane: Kazıcı tırnakları zararlıdır.
- Gerçek: Bu yapılar yalnızca kazı işlevi görür; saldırgan değillerdir.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar:
- Bonaparte, C.L. (1850). Conspectus Systematis Herpetologiae
- Glandt, D. (2004). The Biology of Pelobatidae
- Sparreboom, M. (2014). Amphibians of Europe
- IUCN Red List (2024)
- Türkiye Herpetofauna Atlası (2023)
