Phyxelida anatolica

Harika bir örümcek türü daha! Phyxelida anatolica, Phyxelididae familyasına ait, özellikle mağaralar ve nemli, karanlık habitatlarla ilişkilendirilen ilginç bir örümcek türüdür. Bu familya, genellikle kribellum adı verilen özel bir iplik organıyla karakteristik ağlar örer.

Phyxelida anatolica: Detaylı Bilgiler

Türkçe Adlandırma: Phyxelida anatolica için yaygın olarak kabul görmüş spesifik bir Türkçe isim bulunmamaktadır. Bilimsel adıyla anılması daha yaygındır. "Phyxelida" cinsi, Eugène Simon tarafından 1894'te tanımlanmıştır. "Anatolica" epiteti ise "Anadolu'ya ait" anlamına gelir ve türün Türkiye'deki keşfine ve dağılımına atıfta bulunur.

Phyxelida anatolica, Phyxelididae familyasına ait orta boyutlu, zehirli bir örümcek türüdür. İlk kez 1990 yılında Charles E. Griswold tarafından tanımlanmıştır.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Phyxelida anatolica'nın bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Infra Takım (Infraorder): Araneomorphae (Gerçek Örümcekler)
• Familya (Family): Phyxelididae Thorell, 1870 (Önceleri Amaurobiidae alt familyası Phyxelidinae olarak sınıflandırılmış olsa da, güncel taksonomiye göre ayrı bir familyadır.)
• Cins (Genus): Phyxelida Simon, 1894
• Tür (Species): Phyxelida anatolica Griswold, 1990

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Phyxelida anatolica, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Türkiye, Kıbrıs ve İsrail'de yayılış göstermektedir. Bu türün Etiyopya faunasından Doğu Akdeniz'e yayılmış bir "Etiyopya elementi" olduğu belirtilmiştir, bu da ilginç bir biyo-coğrafi bağlantıya işaret eder.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır. Özellikle güney Türkiye'deki mağaralardan (Suriye sınırına yakın) tanımlanmıştır. Daha sonra Kıbrıs'ın dağlık çam ormanlarında da rapor edilmiştir. Mersin ili çevre durum raporlarında da Phyxelida anatolica'nın varlığı listelenmiştir, bu da türün Türkiye'deki dağılımının genişliğini göstermektedir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Orta boyutlu örümceklerdir. Dişiler yaklaşık 8.0 mm, erkekler ise yaklaşık 5.5 mm vücut uzunluğuna ulaşabilir.
• Renk: Genellikle açık sarı-kahverengi tonlardadır.
• Prosoma (Karapaks): Açık sarı-kahverengi.
• Bacaklar ve Sternum (Göğüs): Prosoma ile aynı renkte, açık sarı-kahverengi.
• Keliserler (Çeneler): Koyu kahverengi.
• Opisthosoma (Karın): Gri renklidir. Üzerinde belirgin bir desen bulunmayabilir.
• Ayırt Edici Özellikler:Kribellum ve Kalkistrum: Phyxelididae familyasının belirgin özelliklerinden biri, kribellum (özel bir ipek salgı organı) ve arka bacaklarında bulunan kalamistrum (tarak benzeri bir yapı) adı verilen özel yapılara sahip olmalarıdır. Bu yapılar sayesinde, avı tuzağa düşürmek için "yünlü" veya "pamuksu" bir görünüme sahip, yapışkan olmayan, pürüzlü (cribellate) ipek üretirler.
• Troglophile Tür: Bu tür, troglophile bir tür olarak sınıflandırılmıştır. Yani, mağara ortamlarında yaşam döngülerini tamamlayabilen, ancak mağaraya özgü morfolojik adaptasyonlar (troglomorfik özellikler) geliştirmemiş türlerdir. Toprakta, yüzeysel yeraltı habitatlarında veya mağaralarda yaşayabilirler. Bu durum, onların zor bulunan türler olmasına neden olabilir.
• Ömür: Gözlemler, yetişkin dişilerin uzun ömürlü olabileceğini, hatta iki kışı yetişkin olarak geçirebileceğini ve ardışık yıllarda yavrular üretebileceğini göstermektedir.
• Yavru Dağılımı: Amaurobius cinsinin aksine, Phyxelida anatolica'nın yavruları annelerini tüketmeden dağılırlar.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Phyxelida anatolica, Türkiye'nin güneyindeki mağaralardan tanımlanmış, coğrafi olarak ilginç bir örümcek türüdür. Kribellumları sayesinde ürettikleri yapışkan olmayan, 'dantel' görünümlü ağlarla avlanırlar. Troglophile bir tür olması, onları bulmayı zorlaştırsa da, yeraltı ekosistemlerinde önemli bir rol oynadıklarını gösterir. Genellikle insanlarla doğrudan teması olmayan, faydalı canlılardır ve insanlar için herhangi bir tehdit oluşturmazlar."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yuva ve Ağ Yapısı: Mağaraların nemli ve karanlık iç kısımlarında, kayalık yarıklar ve çatlaklarda, bazen de ağaç kabuklarının altında veya yaprak döküntülerinde ağlar kurarlar. Ağlar, Amaurobiidae familyasına benzer şekilde, geri çekilme alanına sahip, düzensiz ve dantel görünümlü olabilir.
• Habitat Tercihi: Ana habitatları mağaralar, yüzeysel yeraltı habitatları ve nemli, karanlık yerlerdir. Kıbrıs'taki kayıtlarda dağ çam ormanlarında da bulunmuşlardır. Genellikle insanlar tarafından görülebilecekleri açık alanlarda yaşamazlar.
• Yaşam Tarzı: Gizli bir yaşam tarzı sürdürürler. Gece aktif olabilirler ve ağlarına takılan avları yakalayarak beslenirler.

Beslenme ve Üreme

• Diyet: Etçil (karnivor) türlerdir. Başlıca avları, ağlarına takılan veya yaşam alanlarında karşılaştıkları küçük omurgasızlar ve böceklerdir.
• Üreme: Dişiler yumurtalarını koruyucu bir kese içine bırakır ve bunu gizli bir yere yerleştirir. Yavrular yumurtadan çıktıktan sonra annelerini tüketmeden dağılırlar.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Phyxelida anatolica da zehirlidir. Avlarını felç etmek ve sindirmek için zehir kullanırlar.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Phyxelida anatolica'nın insanlar için tehlikesi düşüktür ve genellikle tıbbi açıdan önemsiz kabul edilir. Gizli yaşam alanları (mağaralar, yeraltı habitatları) ve çekingen doğaları nedeniyle insanlarla etkileşimleri çok nadirdir. Bir ısırık durumunda dahi, ciddi bir etki beklenmez.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Phyxelida anatolica'nın zehri, insanlar için herhangi bir klinik önem taşımaz. Zehirleri, küçük avlarını etkisiz hale getirmeye yöneliktir ve insanlarda genellikle lokal ve hafif semptomlara yol açar. İnsanları ısırmaları çok nadirdir, ancak kendilerini tehdit altında hissettiklerinde veya sıkıştıklarında savunma amaçlı ısırabilirler. Ekosistemdeki faydalı canlılardır ve endişe verici bir tür değildir."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Olası bir ısırık durumunda (ki bu çok nadirdir), semptomlar genellikle hafiftir:
• Isırık bölgesinde hafif ağrı, kaşıntı veya batma hissi.
• Küçük bir kızarıklık veya şişlik.
• Bu semptomlar genellikle kısa sürede kendiliğinden geçer ve tıbbi müdahale gerektirmez.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir antidot bulunmamaktadır. Tedavi genellikle semptomatik ve destekleyicidir:

1. Sakin Kalın: Panik yapmaktan kaçının.
2. Isırık Bölgesini Temizleyin: Sabun ve su ile nazikçe yıkayın.
3. Soğuk Uygulayın: Rahatsızlığı azaltmak için buz paketi veya soğuk kompres uygulanabilir.
4. Tıbbi Yardım: Semptomlar beklenenden farklı veya şiddetli olursa (örneğin alerjik reaksiyon) bir sağlık profesyoneline başvurulabilir.

Türkiye'deki Phyxelida anatolica Kayıtları

Phyxelida anatolica, Türkiye'den tanımlanmış bir tür olup, özellikle ülkenin güney bölgelerindeki mağaralarda ve çevresinde kaydedilmiştir. Mersin gibi illerin çevre durum raporlarında da türün varlığı belirtilmiştir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.

Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).

araneae - Phyxelida anatolica - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları ve Avrupa'daki dağılım bilgileri.

Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/2606/Phyxelida_anatolica (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).

Global Biodiversity Information Facility (GBIF): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.

Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2143545 (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).

British Arachnological Society - Phyxelida anatolica Griswold new to Cyprus: Kıbrıs'taki yeni kayıtlar ve tür hakkında ek bilgiler içeren bilimsel makale.

Kaynağa Erişim: https://britishspiders.org.uk/system/files/library/110107.pdf (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).

ResearchGate - Phyxelida anatolica. Male and female from Haruva cave, Israel: Türün mağara yaşamı ve morfolojisi hakkında bilgiler.

Kaynağa Erişim: https://www.researchgate.net/figure/Phyxelida-anatolica-Male-and-female-from-Haruva-cave-Israel-a-Habitus-frontal-b-d_fig2_293478973 (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).

Mersin İli Çevre Durum Raporları: Türkiye'deki bazı resmi raporlarda türün varlığına dair bilgiler.

Kaynağa Erişim: https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/mersin-ilcdr-2023-20241230134157.pdf (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).

Wikipedia - Phyxelida: Cins hakkında genel bilgiler.

Kaynağa Erişim: https://en.wikipedia.org/wiki/Phyxelida (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).