Scophthalmus maximus

Scophthalmus maximus, halk arasında bilinen adıyla Kalkan Balığı, Scophthalmidae ailesine ait, son derece değerli ve aranan bir yassı balık türüdür. Fiziksel görünümü, eti ve özellikle Karadeniz'deki ticari önemiyle dikkat çeker. Yüzeyi kemiksi çıkıntılarla kaplı bu eşsiz balık, deniz dibi yaşamına mükemmel şekilde adapte olmuştur.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Scophthalmus maximus, 1 metreye kadar boya ve 25 kilograma kadar ağırlığa ulaşabilen büyük bir balıktır. Vücudu, elmas veya yuvarlak bir disk şeklindedir. Sırtındaki ve kenarlarındaki kemiksi çıkıntılar (dikenler), ona "kalkan" adını vermiştir. Gözleri, ait olduğu aileye özgü bir şekilde sol tarafta bulunur. Vücudunun üst tarafı, yaşadığı zeminin rengine ve desenine uyum sağlayacak şekilde kahverengi-yeşilimsi tonlardadır.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Chordata (Kordalılar)
Sınıf (Class): Actinopterygii (Işınsal Yüzgeçliler)
Takım (Order): Pleuronectiformes (Yassı Balıklar)
Aile (Family): Scophthalmidae
Cins (Genus): Scophthalmus
Tür (Species): Scophthalmus maximus (Linnaeus, 1758)

Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Kalkan balığı, Kuzey Atlantik'ten Kuzey Denizi'ne, Akdeniz'e ve özellikle Karadeniz'e kadar geniş bir alanda bulunur.

Habitat Tercihi: Genellikle kıyıya yakın sığ sulardan 100 metreyi aşan derinliklere kadar kumlu ve çamurlu deniz tabanlarını tercih eder. Kendisini kuma gömerek kamufle olabilir.

2. Fiziksel Özellikler ve Yaşam Alanları

Bu balığın yassı vücudu, deniz zeminindeki yaşamına uyum sağlaması için evrilmiştir. Yan yüzgeçlerini kullanarak su içinde dalgalanarak hareket eder.

Beslenme: Etçildir ve besin zincirinde önemli bir avcı konumundadır. Diyalogları arasında küçük balıklar, kabuklular (karides ve yengeçler) ve diğer dip canlıları bulunur. Avını pusuda bekleyerek veya ani bir hareketle yakalar.

3. Ekolojik ve Ticari Önemi

Ekolojik Rolü: Kalkan balığı, yaşadığı demersal ekosistemin dengeleyicisidir. Hem bir avcı hem de daha büyük deniz canlıları için değerli bir besin kaynağıdır.
Ticari Değer: Özellikle Avrupa ve Türkiye'de yüksek ticari değere sahiptir. Lezzetli beyaz ve sert eti, onu gastronomik açıdan çok değerli kılar. Akuakültürde de önemli bir yere sahiptir.

4. Türkiye'deki Durumu ve Koruma Önlemleri

Kalkan balığı, Türkiye için özel bir öneme sahiptir ve özellikle Karadeniz'in simge balıklarından biridir. Ancak, 20. yüzyılın sonlarından itibaren aşırı ve kontrolsüz avlanma, popülasyonunda ciddi bir düşüşe neden olmuştur.

Koruma Durumu: Karadeniz'de nesli tehlike altında kabul edilmektedir. Bu durum, avlanma kotaları ve belirli dönemlerde uygulanan av yasakları gibi katı koruma önlemlerini zorunlu kılmıştır. Bu yasaklar, balığın üreme döneminde popülasyonun toparlanmasına yardımcı olmayı amaçlar.

Kaynak: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi.

Fotoğraf: (c) Yvan – bazı hakları saklıdır (CC BY-NC-SA)